Muzeum Nagrody Nobla w Sztokholmie to emocjonująca podróż po historii ludzkich odkryć i przełomowych idei

Spis treści:

1. Historia Nagrody Nobla
2. Muzeum Nagrody Nobla

Nieduży, wydawałoby się, że wręcz niepozorny budynek, w którym mieści się Muzeum Nagrody Nobla w Sztokholmie, znany jako Stora Börshuset, pierwotnie był siedzibą Sztokholmskiej Giełdy Papierów Wartościowych (Stockholms Börs). Jego historia sięga XVI wieku. Został zaprojektowany przez architekta Hedviga Elgotta i otwarty w 1773 roku. W latach 1999–2001, po kompleksowej renowacji, budynek został przekształcony w muzeum. Obecnie pełni funkcję edukacyjną i wystawienniczą, celebrując historię Nagrody Nobla i jej laureatów.

Historia Nagrody Nobla

Przed budynkiem znajduje się niewielki placyk, który w grudniu zajmują kramiki jarmarku świątecznego. Charakterystyczny zapach ciepłego glöggu (od słowa glöd, czyli żar) rozchodzi się po okolicy, rozgrzewając czekających na wejście do Muzeum Nagrody Nobla.

Nagrodę ustanowił w 1895 roku Alfred Nobel – szwedzki chemik, inżynier i wynalazca, znany m.in. z wynalezienia dynamitu. Zapisał w swoim testamencie fundusze na nagrody dla osób, które wniosą największy wkład w rozwój fizyki, chemii, medycyny (lub fizjologii), literatury oraz działań na rzecz pokoju. W 1968 roku dodano szóstą kategorię – Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii, choć nie jest ona finansowana z pierwotnego funduszu Alfreda Nobla.

Nagrody przyznawane są od 1901 roku. A pierwszymi laureatami byli m.in.

• Wilhelm Conrad Roentgen – za odkrycie promieni X (rentgenowskich).
• Emil von Behring – za opracowanie metody leczenia błonicy, znanej jako surowica Behringa.
• Henry Dunant (Szwajcaria) – za inicjatywę stworzenia Czerwonego Krzyża i jego działalność humanitarną, a także Frédéric Passy (Francja) – za jego działania na rzecz pokoju, w tym za pracę w Międzynarodowym Stowarzyszeniu Pokoju.

Szwedzki wynalazca i przemysłowiec Alfred Nobel (1833–1896) miał jasną wizję nagrody, którą stworzył. W swoim testamencie napisał, że chce nagradzać tych, którzy „przynieśli ludzkości największe korzyści”. Nagroda Nobla i historie jej laureatów są podstawą szerokiego zakresu działań publicznych, które pokazują, w jaki sposób możemy uczyć się z historii, aby zrozumieć nasz obecny świat i wpływać na naszą przyszłość. Tworzą również zręby Muzeum Nagrody Nobla.

Muzeum Nagrody Nobla

Samo muzeum jest niewielkie. Zaraz przy wejściu, po lewej stronie, znajduje się kawiarnia. Po prawej można obejrzeć stroje zaprojektowane przez młodych artystów, nawiązujące do tegorocznych, przyznanych w październiku nagród. Dalej znajduje się nieduża, lecz bardzo przemyślana wystawa opowiadająca o samym Alfredzie Noblu, jego życiu i wynalazkach. Jest też kącik dla najmłodszych, gdzie mogą poznać historię nauki i nagród.

Główna część wystawy ma powierzchnię około 200 metrów kwadratowych. Niedużo, lecz wystarczająco wiele, by zagłębić się w historię odkryć i wielkich idei. Zagłębić się w sposób prywatny, banalnie zwyczajny, lecz przenikliwy.

Ponad tysiąc laureatów nagrody

Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów wystroju jest unikatowa konstrukcja sufitowa, pod którą przesuwają się zdjęcia wszystkich laureatów Nagrody Nobla. System ten przypomina delikatną sieć lub tor, po którym poruszają się portrety, tworząc dynamiczną ekspozycję. Dzięki temu laureaci są prezentowani w sposób ciągły, a zwiedzający mogą symbolicznie „podążać” ich ścieżką osiągnięć.

Konstrukcja ta pełni funkcję edukacyjną i estetyczną, a jej celem jest ukazanie skali wkładu tych osób w różne dziedziny wiedzy i działalności społecznej. Technologia i projekt systemu podkreślają nowoczesne podejście muzeum do prezentacji treści naukowych i historycznych, łącząc tradycję z interaktywnością i nowoczesnym designem.​

W chwili obecnej na podwieszanej konstrukcji w Muzeum Nagrody Nobla znajduje się około 1000 kart z portretami laureatów Nagrody Nobla, która obejmuje ponad 120 lat historii tej nagrody. Konstrukcja ta jest symboliczną reprezentacją wkładu laureatów w rozwój nauki, literatury i działań na rzecz pokoju na świecie​.

Szal, fajka i długopis

W gablotach pokazane są prywatne przedmioty należące do laureatów Nagrody Nobla. Czasami są to przedmioty niepozorne. Okulary, długopis, fajka, notatnik. Znajduje się tam m.in. różowy szal, w którym Malala Yousafzai wygłosiła przemówienie w siedzibie ONZ w Nowym Jorku w dniu swoich szesnastych urodzin. Na mównicy jej przesłanie było takie samo, jak przed próbą jej zabicia za walkę o prawo dziewcząt do uczęszczania do szkoły i na uniwersytet: „Jedno dziecko, jeden nauczyciel, jedno pióro i jedna książka mogą zmienić świat”. Szal jest częścią wystawy Muzeum Nagrody Nobla „Te rzeczy zmieniły świat”.

Aktualnie muzeum prezentuje duży wybór przedmiotów ze swojej kolekcji artefaktów laureatów Nagrody Nobla. Przedmioty te opowiadają historie niezwykłych odkryć i osiągnięć życiowych. Ponad 250 artefaktów jest świadectwem rewolucyjnych wynalazków, odważnych wysiłków na rzecz pokoju, przełomowych pomysłów i innowacyjnej literatury.

Większość artefaktów jest oryginalna. Można znaleźć wśród nich m.in.:

• filiżanki używane przez laureatów podczas wizyt w muzeum. Filiżanki te są podpisane przez każdego laureata;
• pióro i notatki Alberta Einsteina;
• notatki Ernesta Hemingwaya – fragmenty rękopisów jego dzieł literackich;
• rękopis przemówienia Marii Skłodowskiej-Curie, wygłoszonego podczas ceremonii wręczenia Nagrody Nobla;
• strój Roberta Edwardsa – jego kitel laboratoryjny używany podczas badań nad in vitro;
• mikroskop Christiana de Duve – używany w jego badaniach nad strukturami komórkowymi;
• pióro i okulary Gabriela Garcíi Márqueza – osobiste przedmioty związane z jego twórczością;
• piórnik Tagaorego – używany przez laureata w trakcie jego pracy twórczej.

Skłodowska, Reymont, Sienkiewicz, Wałęsa

Można też znaleźć pamiątki po Polakach – laureatach Nagrody Nobla. Poza przemówieniem Marii Skłodowskiej-Curie, muzeum przechowuje jej instrumenty laboratoryjne używane badaniach nad promieniotwórczością i książki z odręcznymi notatkami. W muzeum znajdują się również:

• pierwsze wydania książek Henryka Sienkiewicza w różnych językach, w tym „Quo Vadis”;
• pióro, którym pisał powieści i listy;
• maszynopis fragmentów „Chłopów” z poprawkami Władysława Reymonta;
• jego zegarek kieszonkowy, który nosił podczas podróży;
• maszynopis „Zniewolonego umysłu” z odręcznymi uwagami Czesława Miłosza;
• okulary oraz notes poety;
• karty z kolażami i listami Wisławy Szymborskiej;
• maszynopis z jej wierszami opatrzony datami i notatkami autorki;
• zwykły, żółty długopis naszej poetki.

Duże emocje budzi warsztatowy stół Lecha Wałęsy, który symbolizuje jego pracę w Stoczni Gdańskiej i rolę w ruchu „Solidarności”. Został on przekazany Muzeum Nagrody Nobla w 2005 roku. Jest to oryginalny przedmiot, który był używany przez Wałęsę podczas jego pracy jako elektryka w stoczni.

Niewielkie Muzeum Nagrody Nobla jest duchowym gigantem. Miejscem, które należy odwiedzić, by zrozumieć, że czasami jedna decyzja może zmienić cały wielki świat.

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.