Książę miał tu spotykać się z pięknymi paniami – rusza konserwacja najbardziej tajemniczego zabytku Warszawy
W centrum stolicy, ukryta pod ziemią i prawie nieznana, od lat niszczeje niezwykła budowla z XVIII wieku. Elizeum było miejscem szalonych przyjęć na dworze księcia Kazimierza Poniatowskiego, ale szybko popadło w ruinę. Władze Warszawy właśnie rozpoczynają długo wyczekiwaną konserwację tego tajemniczego zabytku.
Spis treści
Nawet wśród mieszkańców Warszawy niewiele osób o tej budowli wie. Ukryta pod ziemią warszawskiej skarpy, jest pozostałością większego założenia parkowego, choć jej przeznaczenie do dziś nie jest jasne. Elizeum to niezwykła, ceglana konstrukcja, która przez dekady niszczała i była niedostępna dla turystów i Warszawiaków. Teraz nareszcie to się zmieni – rozpoczęto prace konserwatorskie.
Jak przebiegnie konserwacja Elizeum?
Rozpoczęły się prace konserwatorskie przy Elizeum w Warszawie. To część długofalowego programu ratowania tego niezwykłego, ale zaniedbanego zabytku. W pierwszym etapie głównym zadaniem będzie osuszanie murów – przez udrożnione historyczne kanały wentylacyjne, przy użyciu dmuchaw, suche powietrze będzie stopniowo usuwało wilgoć, co jest niezbędne do zabezpieczenia ceglanej konstrukcji. Proces ten potrwa co najmniej pół roku, a tempo osuszania będzie monitorowane przez specjalistów z SZRM, Biura Konserwatora Zabytków i Zarządu Zieleni.
Potem nastąpi rekonstrukcja izolacji, wykorzystująca oryginalną technologię – glinę – tak, jak wykonywano takie prace w XVIII wieku. Koszt całej inwestycji wyniesie 4,9 mln zł, jej wykonawcą jest firma Renewal Art, projekt przygotowała FestGrupa. Zakończenie prac planowane jest na połowę 2028 roku, przy dofinansowaniu z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków.
Elizeum – historia i ciekawostki
Elizeum, zaprojektowane przez Szymona Bogumiła Zuga, powstało w latach 1776–1778 dla księcia Kazimierza Poniatowskiego (brata króla Stanisława Augusta). Jest jedynym zachowanym pawilonem ogrodowym romantycznego założenia „Na Książęcem” (obecnie park Rydza-Śmigłego przy ulicy Książęcej).
Ta dwukondygnacyjna, ceglana rotunda o średnicy ok. 7,5 m pełniła rolę luksusowego, podziemnego salonu zespolonego z grotą, w którym odbywały się przyjęcia i słuchano muzyki. Według legend książę Poniatowski urządzał tam potajemne „spotkania z pięknymi paniami”. Takie budowle w architekturze określa się jako maison de plaisance – „domy przyjemności”. Przykłady takich budowli to np. Schloss Favorite w Ludwigsburgu (Niemcy) czy kompleks ogrodowo-pałacowy w Rzeszowie. Nazwa nawiązuje do Pól Elizejskich – mitycznego miejsca wiecznej szczęśliwości i wiosny.
Wnętrze bogato zdobione freskami, rzeźbami, sztukateriami i kolumnami, przetrwało zaledwie kilkadziesiąt lat. Po śmierci księcia w 1800 r. Elizeum służyło jako lodownia, potem magazyn, a jego izolacja gliniana została z czasem zniszczona przez korzenie drzew i wilgoć, co doprowadziło do dewastacji wnętrza. Obecnie co jakiś czas można zwiedzać główną salę – tylko przy okazji np. nocy muzeów czy Europejskich Dni Dziedzictwa.
Elizeum pierwotnie miało trzy wejścia: jedno przez nieistniejącą już sztuczną grotę, drugie wychodziło na sadzawkę (to dziś jedyne wejście), trzecie, przez wewnętrzną klatkę schodową i podziemny korytarz, prowadziło do Domku Imama. Odległy o 60 metrów od głównej groty, pełnił on rolę kuchni, w której przygotowywano potrawy na przyjęcia organizowane w Elizeum.
Z czasem w budowli zadomowiły się nietoperze i traszki, co stworzyło dodatkowy problem przy ewentualnym remoncie, który jednak udało się rozwiązać. 23 osobniki nocków Nettera zostaną przeniesione do specjalnie dla nich wybudowanego „zimowego domku” zwanego hibernakulum. Oględziny przed konserwacją nie potwierdziły obecności traszek.
Źródło: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy
Nasza autorka
Magdalena Rudzka
Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.