Jezioro Otmuchowskie – perła opolskiej kaskady Nysy Kłodzkiej

Spis treści:

1. Historia Jeziora Otmuchowskiego
2. Znaczenie zbiornika
3. Walory przyrodnicze
4. Finisz przebudowy niecki Jeziora Otmuchowskiego

Jezioro Otmuchowskie powstało jako jeden z kluczowych elementów kaskady zbiorników na Nysie Kłodzkiej, której celem jest zabezpieczenie doliny przed powodziami i zapewnienie stałego dopływu wody do elektrowni. Od momentu uruchomienia zbiornik pełnił zarówno funkcję ochronną, jak i rekreacyjną, szybko stając się ważnym punktem na mapie turystycznej regionu.

Historia Jeziora Otmuchowskiego

Zbiornik powstawał w latach 1926–1933 na rzece Nysa Kłodzka, nieopodal miasta Otmuchów. Budowę rozpoczęto w 1928 roku (wówczas pod nazwą Staubecken Ottmachau), a 5 lat później, 17 czerwca 1933 roku, nastąpiło uroczyste oddanie do użytku. Inwestycja obejmowała wzniesienie 6,5-kilometrowego wału ziemnego oraz montaż elektrowni wodnej wyposażonej w dwie turbiny Kaplana o łącznej mocy 4,8 MW.

Elektrownia umieszczona po stronie Jeziora Otmuchowskiego wyróżnia się nietypową konstrukcją. Turbiny i generatory zamontowano 7 m poniżej poziomu hali, by maksymalnie wykorzystać spad hydrauliczny przy zachowaniu zwartej, niskoprofilowej zabudowy.

Budynek elektrowni zaprojektowano jako lekki szkielet stalowy z dużymi przeszkleniami, co nadaje mu niemal industrialny charakter. Hala ma imponujące wymiary: niemal 100 m długości, 16,7 m szerokości i ponad 11 m wysokości. Dzięki temu pomieściła dwa pionowe szyby turbin Kaplana wraz z generatorami, które zostały zmodernizowane w 2014 roku. Obecnie dostarczają 2×3,4875 MW przy przepływie 18 m³/s i spadzie 21,5 m.

Znaczenie zbiornika

Jezioro Otmuchowskie odgrywa kluczową rolę w gospodarce wodnej regionu. Jego obecność pozwala na stabilizację przepływów Nysy Kłodzkiej zarówno w czasie intensywnych opadów, jak i suszy. Zbiornik stanowi istotny element kaskady retencyjnej, współpracując z innymi zbiornikami w dolinie rzeki i umożliwiając skoordynowane zarządzanie wodami.

Retencja i ochrona przeciwpowodziowa

Przy maksymalnym piętrzeniu (18,6 m), Jezioro Otmuchowskie osiąga pojemność około 130 hm³, z czego 70,8 hm³ stanowi rezerwę powodziową. Zbiornik zamyka zlewnię o powierzchni 2 352 km², co pozwala na bieżące regulowanie stanu wód Nysy Kłodzkiej i ochronę terenów położonych poniżej zapory. Dzięki temu możliwe jest łagodzenie gwałtownych wezbrań, które w przeszłości stanowiły poważne zagrożenie dla pobliskich miejscowości. System upustów i nowoczesnych urządzeń pomiarowych umożliwia precyzyjne sterowanie odpływem, minimalizując ryzyko lokalnych podtopień i chroniąc infrastrukturę drogową wzdłuż doliny Nysy Kłodzkiej.

Funkcje gospodarcze i rekreacyjne

W przeciwieństwie do tętniącej życiem zapory w Solinie, Jezioro Otmuchowskie pozostaje relatywnie spokojnym zakątkiem. Jednak pełni rolę ważnego ośrodka rekreacji na Dolnym Śląsku. Na jego brzegu rozciąga się najdłuższa w Polsce zapora (ok. 6,5 km), stanowiąca jednocześnie doskonałą trasę spacerową i rowerową. Tereny wokół Jeziora Otmuchowskiego przyciągają wędkarzy i żeglarzy. W upalne dni można tu spotkać amatorów kąpieli w jeziorze. Warto jednak wiedzieć, że nie ma tutaj strzeżonej plaży, a liczba wypoczywających nad zbiornikiem jest mniejsza niż nad innymi okolicznymi jeziorami.

W okolicach Frydrychowa znajduje się punkt widokowy na Jezioro Otmuchowskie. Ustawione na nim ławeczki zachęcają do spokojnego przyjrzenia się okolicy. Z tarasu roztacza się szeroki widok na jezioro i falującą roślinność porastającą jego brzeg, co szczególnie o wschodzie i zachodzie słońca tworzy niezwykłą, niemal malarską scenerię. Dla miłośników fotografii i przyrody jest to idealne miejsce do obserwacji ptaków oraz podziwiania zmieniających się kolorów wody i nieba.

Walory przyrodnicze

Jezioro Otmuchowskie to niezwykle różnorodne i cenne przyrodniczo siedlisko. W bezpośrednim sąsiedztwie zapory znajduje się siedlisko czapli siwych, które jest unikatowe w skali naszego kraju. W trzcinowiskach i wierzbowych zaroślach gniazdują perkozy, a także bączek, kropiatka i błotniak stawowy. Od końca kwietnia charakterystyczne, metalicznie skrzypiące odgłosy brzęczki przyciągają ornitologów z całej Polski. Wokół zapory można spotkać również białorzytki, ogorzałki, uhle, lodówki czy markaczki, a w głębszych partiach zbiornika nury rdzawoszyje i czarnoszyje. Jezioro Otmuchowskie pełni też rolę ważnego punktu przelotowego – wędrowne stada kulików wielkich, czajek, siewnic czy biegusów (zmiennych i krzywodziobych) często zatrzymują się tu na odpoczynek.

Bogate są również wody – znane przede wszystkim z obfitości sandaczy, ale i okoni, leszczy czy szczupaków – co czyni Zbiornik Otmuchowski prawdziwym rajem dla wędkarzy. Różnorodność ryb i ptactwa sprawia, że okolice jeziora stanowią atrakcyjny przyrodniczo oraz edukacyjnie obszar.

Finisz przebudowy niecki Jeziora Otmuchowskiego

W 2025 roku Wody Polskie sfinalizują remont zabezpieczeń skarpowych zapory i wykonanie nowego narzutu kamiennego na brzegach. Modernizacja niecki miała wpływ na cofnięcie linii brzegowej i tymczasowy spadek jakości plaż. W trakcie prac poziom wody obniżył się na tyle, że odsłonił fragmenty dna, co utrudniło korzystanie z plaż.

Mimo przerwy spowodowanej powodzią we wrześniu 2024 roku, harmonogram został dotrzymany, a wszystkie prace zakończą się przed sezonem wakacyjnym 2025. Dzięki modernizacji nowy narzut kamienny i wzmocnione skarpy zapewnią większe bezpieczeństwo przeciwpowodziowe i stabilność brzegów na kolejne dekady.