Bałkany – na czele z Chorwacją – od lat cieszą się ogromną liczbą przyjezdnych z całego świata. Szukając mniej skomercjalizowanych i zatłoczonych miejsc, warto zawitać do liczącej niespełna 3 miliony mieszkańców Albanii, a konkretnie stolicy tego kraju – Tirany.
Choć przez lata Tirana nie była tak popularne jak inne miasta regionu, to dziś jest odwiedzana przez tłumy turystów nie tylko z Europy. Jaką historię skrywa stolica Albanii? Jak najlepiej ją poznać i wtopić się w klimat miasta? Co warto zobaczyć na miejscu? Tego dowiesz się z naszego przewodnika o Tiranie.
Najważniejsze informacje o Tiranie
Tirana to stolica, a zarazem największe miasto Albanii. Leżąca nad trzema rzekami (Lanë, Tiranë i Tërkuzë) metropolia jest administracyjnym, przemysłowym i kulturowym centrum kraju. Swoje siedziby mają tutaj prezydent oraz rząd. Liczba mieszkańców albańskiej stolicy wynosi ponad 520 tys., co czyni ją najbardziej zaludnionym miastem i stanowi 1/6 całej ludności kraju.
Powierzchnia Tirany wynosi zaledwie 42 km kw. Położona jest w samym sercu Albanii, niewiele ponad 32 km od morza, i rozciąga się na Równinie Tirany. Otoczona jest od wschodu górą Dajti, na południu wzgórzami Kërrabe, Sauk i Vaqarr, a od północy doliną, z której rozpościera się widok na Morze Adriatyckie. Średnia wysokość terenu wynosi 110 m n.p.m.
Historia Tirany
- Początki Tirany jako miasta sięgają czasów Imperium Osmańskiego. Wcześniej stolica Albanii była mało znaczącą osadą.
- Przełom XVIII i XIX wieku to czas napływu nowych mieszkańców – głównie uchodźcy z Debaru i włoscy chrześcijanie. Dopiero początek XIX w. był znaczący dla budowania narodowej świadomości, bowiem do szkół w Tiranie wprowadzono język albański.
- Historia Tirany tak naprawdę zaczyna się w 1920 roku. To właśnie wtedy Kongres w Lushnjii zdecydował, iż to niewielkie miasto zostanie nową stolicą kraju. W ciągu dekady liczba mieszkańców zwiększyła się z 3 tysięcy do 30 tys. osób.
- W trakcie II wojny światowej miasto było okupowane przez włoskie wojska, co wpłynęło na zawiązanie się w Tiranie prężnie działającego, komunistycznego ruchu oporu. Doprowadził on do wyzwolenia miasta w 1944 roku, co zapoczątkowało okres rządzenia krajem przez komunistów.
- Na czele rządu stanął słynny już dyktator Hodża, który swoimi działaniami doprowadził do izolacji Albanii na arenie międzynarodowej. To on odpowiada również za masowe budowanie bunkrów, które stały się symbolem kraju. Po śmierci Hodży w 1985 roku wydawało się, że uwolniona od komunizmu Albania w końcu zazna spokoju. Jednak w 1997 roku wybuchła wojna domowa, która dotknęła również Tiranę.
- Obecnie władze Tirany robią co w ich mocy, aby miasto przestało być postrzegane jako brzydki relikt komunistycznej przeszłości. W tym celu szare i zniszczone budynki są odnawiane i ozdabiane ciekawymi wzorami, które powoli stają się wizytówką stolicy Albanii.
Największe atrakcje Tirany
- Plac Skanderbega i Narodowe Muzeum Historyczne
- Bunk'art
- Dom Envera Hodży
- Meczet Etham Beja i Kulla e Sahatit
- Dom Liści
- Park Narodowy
- Dajti
- Piramida
- Forteca Justyniana
Atrakcje Tirany – w porównaniu z bardziej rozwiniętymi metropoliami – nie są tak spektakularne i popularne. Stolica Albanii jest bowiem stosunkowo młodym miastem. Dlatego ich liczba jest ograniczona.
Panorama centrum Tirany. Fot. Pawel Toczynski/Getty Images
Co zobaczyć w Tiranie?
Jedną ze współczesnych atrakcji Tirany są kolorowe, odnowione bloki rozsiane po całym mieście. Na pomysł przeistoczenia wizerunku albańskiej stolicy właśnie w ten sposób wpadł Edi Rama, burmistrz Tirany, który przed rozpoczęciem swojej politycznej kariery był artystą i malarzem. Dla turystów dużą atrakcją może być więc polowanie na kolejne bloki pomalowane w wyrazistych barwach oraz odważnych wzorach.
Najbardziej „hipsterską” dzielnicą jest Blloku. Spacerując po mieście można podziwiać kolorowe murale, nietypowe znaki drogowe i znaleźć swoją ulubioną, artystyczną skrzynkę elektryczną. Sztuka uliczna zakorzeniła się mocno w kulturze Tirany i stanowi jej mocny punkt.
Plac Skanderbega i Narodowe Muzeum Historyczne
Zwiedzanie Tirany można rozpocząć od placu Skanderbega, który jest najważniejszym punktem na mapie stolicy. Został on nazwany na cześć albańskiego bohatera narodowego, który odparł ataki Turków. Na środku placu możemy podziwiać jego konny pomnik, który jest zdecydowanie jednym z symboli Tirany. Wieczorami plac tętni życiem, traktowany jest jako miejsce spotkań mieszkańców.
Tuż przy placu znajduje się również budynek Narodowego Muzeum Historycznego z piękną mozaiką na fasadzie, przedstawiającą Albańczyków z różnych okresów historycznych. Powierzchnia frontowej ozdoby wynosi 400 m kw.
Bunk'ART
Kolejne, bardzo charakterystyczne dla Tirany konstrukcje to bunkry, które w obawie przed wielką wojną budował Hodża. W mieście jest ich całe mnóstwo, dlatego ich wyszukiwanie może być dla nas nie lada zabawą. Najważniejszym z bunkrów jest usytuowany na obrzeżach miasta Bunk'ART.
To właśnie w tym bunkrze dyktator przygotował dla siebie sporych rozmiarów mieszkanie i centrum dowodzenia, z którego miał rządzić krajem wraz z zaufanymi dygnitarzami. Drugi ważny bunkier, który warto odwiedzić znajduje się już w centrum miasta. Stworzono w nim muzeum inwigilacji i prześladowań za czasów dyktatury, więc dla turystów może to być także ważna lekcja historii tego kraju.
Meczet Etham Beja i Kulla e Sahatit
W centrum stolicy, obok placu Skanderbega znajduje się najstarszy budynek Tirany, czyli meczet Etham Beja. Pochodząca z przełomu XVIII i XIX wieku budowla zasługuje na uwagę przede wszystkim ze względu na niezwykłe zdobienia, które znajdziemy w jej wnętrzu. Będąc przy meczecie, nie sposób pominąć Wieżę Zegarową z XIX wieku. Obecnie pełni ona rolę punktu widokowego na miasto i okolice. Jest najwyższym punktem Tirany, liczącym 35 metrów wysokości.
Piramida
Bardzo charakterystyczną budowlą w Tiranie jest dość dziwnie wyglądająca piramida. Zaprojektowany przez córkę Hodży budynek miał pełnić funkcję mauzoleum dyktatora, ale jego budowę ukończono tuż przed upadkiem komunizmu. W czasach dyktatury teren wokół piramidy był zamknięty i niedostępny dla mieszkańców. Przez ostatnie lata służyła jako studio telewizyjne czy sala konferencyjna.
Brak pomysłów jak zagospodarować piramidę sprawił, że budynek podupadł i straszył swoim wyglądem. Z początkiem roku 2021 rozpoczęto prace, które mają na celu przekształcenie bryły w młodzieżowe centrum edukacyjno-kulturalne.
Dom Envera Hodży
Swego czasu był symbolem luksusu, a dzisiaj wywołuje zupełnie odwrotne wrażenia. Tutaj mieszkał Enver Hodża – jeden z najsurowszych dyktatorów znanych w Europie. Budynek znajduje się w centrum dzielnicy Blloku i obecnie straszy swoim wyglądem.
Niestety, nie jest on dostępny do zwiedzania dla turystów. Willa ulokowana jest kilka minut spacerkiem od piramidy.
Dom spadających liści – Shtepia e Gjetheve
Przyjemna dla ucha nazwa może mylić. Miejsce ma swoją mroczną historię i wiąże się z dyktatorskim reżimem. Za czasów panowania Hodży było siedzibą służb bezpieczeństwa, które w bezlitosny sposób terroryzowały i inwigilowały mieszkańców Albanii.
Nazwa wzięła się od drzew otaczających budynek. Lokalna roślinność charakteryzuje się tym, że w okresie jesienno-zimowym nie gubi swoich liści. Jednak w tym wypadku jest inaczej – spadające liście z drzew pokrywają budynek i okoliczne tereny. Dom spadających liści to muzeum, w którym znajdziemy eksponaty wykorzystywane do szpiegowania podejrzanych.
Park Narodowy Dajti
Zapuszczając się nieco dalej od centrum miasta, trafimy do dzielnicy Kinostudio. Tam na turystów czeka jedyna gondolowa kolejka Albanii. Djatki Express to kolejka o długości 4 km, dzięki której możemy wjechać na wysokość około 1230 m n.p.m.
Na szczycie pobliskich gór umiejscowiony jest hotel Dajti Tower Belvedere, restauracja, plac zabaw, ogrody, a nawet mini-golf. Podczas 20-minutowej przejażdżki możemy podziwiać zapierające dech w piersiach widoki.
Forteca Justyniana
W czasach swojej świetności pełniła funkcję najważniejszej siedziby władców. Główna twierdza Tirany pochodzi z 1300 roku i jest uznana za dziedzictwo kulturowe Albanii. Dzisiaj wewnątrz murów znajdziemy hotel, liczne restauracje, kawiarnie oraz sklepiki z rękodziełem. Idealne miejsce do skosztowania lokalnej kuchni.
Co przywieźć na pamiątkę?
Tirana, podobnie jak każda inna stolica kraju, ma nam do zaoferowania mnóstwo najróżniejszych pamiątek lepszej i gorszej jakości. Jeśli szukamy tych standardowych, możemy bez problemu nabyć magnesy na lodówkę z symbolami samej Tirany, jak i Albanii, czy też koszulki w tym samym klimacie.
W butikach i na straganach można też nabyć szklane kule z charakterystycznym albańskim orłem w środku. A także nieco ciekawsze popielniczki z pokrywką w kształcie bunkrów, tak typowych dla krajobrazu stolicy.
Jeśli jednak z wyprawy do Tirany chcielibyśmy przywieźć coś bardziej oryginalnego, świetnym pomysłem może być na przykład tradycyjna, ludowa bałałajka. Pięknie wykonane instrumenty będą stanowić naprawdę niezwykłą pamiątkę z Albanii.
Podobnie zresztą jak ręcznie robione koronkowe obrusy albo nawet dywany z charakterystycznymi dla tej kultury wzorami. Natomiast jeśli wolimy zabrać ze sobą coś smakowitego i należymy do smakoszy tego czarnego napoju, koniecznie powinniśmy kupić i spakować do walizki albańską kawę. Według wielu znawców tematu smakuje podobno obłędnie.
Pogoda Triana
Pogoda w Tiranie zbliżona jest do warunków panujących w innych bałkańskich państwach. Albania leży w strefie klimatu śródziemnomorskiego. Charakteryzuje się on ciepłymi, suchymi latami oraz bardzo łagodnymi zimami. Średnia roczna temperatura wynosi około 19 st. C.
Tirana należy do najbardziej słonecznych miast w Europie. Najcieplejszymi miesiącami są maj, czerwiec, lipiec i sierpień, gdy termometry wskazują od 25 st. C do nawet 30 st. C. Zdarzają się również fale upałów. Wówczas termometry pokazują nawet 40 st. na plusie.
Stolica Albanii jest także jednym z najbardziej wilgotnych miast na Starym Kontynencie. Zimy są dosyć łagodne, a temperatura bardzo rzadko spada poniżej zera. W Tiranie zdarzają się opady śniegu, jednak nie utrzymuje się on długo. Około 40% opadów w ciągu roku przypada na okres zimowy. Roczna ich suma wynosi ponad 1100 mm.
Kiedy najlepiej wybrać się do Tirany?
Do Tirany najlepiej wybrać się wiosną lub jesienią, jeśli stawiamy na aktywny wypoczynek. W maju lub wrześniu nie spotka nas fala upałów, co sprzyja wycieczkom pieszym czy rowerowym. Temperatura oscyluje wtedy między 14 a 25 st. C, a ponadto dni są długie.
Szczyt sezonu to lipiec i sierpień. Jeżeli udajemy się do stolicy Albanii z zamysłem plażowania nad wodą, to najlepiej właśnie w tym okresie. Temperatura wody wynosi wówczas ponad 25 st. C.
Od turystów można odpocząć zimą. Brak ostrych mrozów i niskich temperatur nadal sprawia, że Tirana jest atrakcyjnym kierunkiem przez cały rok.
Jak dostać się do Tirany z Polski?
Z Polski do Tirany dostaniemy się bezpośrednio samolotem. Jeszcze do niedawna w grę wchodziły wyłącznie loty przesiadkowe np. w Wiedniu, Monachium czy Frankfurcie.
Loty do stolicy Albanii realizują węgierskie linie lotnicze Wizz Air. Przewoźnik proponuje pasażerom wylot aż z pięciu polskich portów. Sezonowo polecimy z Gdańska, Katowic, Poznania i Warszawy (Okęcie). Natomiast trasa Wrocław-Tirana obsługiwana jest przez cały rok. Lot trwa niewiele ponad dwie godziny, a ceny biletów w jedna stronę zaczynają się od 159 złotych.
Polskie Linie Lotnicze LOT oferują całoroczne połączenia do stolicy Albanii. Z portu lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie mamy możliwość polecieć tam aż trzy razy w tygodniu. Loty odbywają się we wtorek, czwartek oraz sobotę, a ceny biletów w obie strony oscylują w granicach 500 zł.
Z lotniska do centrum Tirany dostaniemy się za pomocą autobusu, taksówki oraz wypożyczonego auta. Podróż trwa do 30 minut. Za autobus zapłacimy 2,45 €, taksówka wyniesie nas od 20–25 €, a wypożyczony samochód do 50 € za dzień. Możemy skorzystać także z usług lokalnych taryfiarzy – Up Taxi oraz Speed Taxi. Ich cena oscyluje między 10 a 20 €.
Port lotniczy Tirana im. Matki Teresu to największe lotnisko w Albanii. Według danych z 2022 roku, port obsłużył rekordowe 5 milionów pasażerów.
Gdzie się zatrzymać w Tiranie?
Tirana jest miastem szybko rozwijającym się. Nie ma tu problemu z noclegami z mniejszych hostelach ani w dużych kompleksach hotelowych. Jednym z nowych symboli miasta jest otwarty w 2023 roku pięciogwiazdkowy Marriott Tirana. Budynek został zaprojektowany i ożywiony przez architekta Alberto Dumanji, znanego ze swoich innowacyjnych i odważnych projektów. Wizją hotelu Dumanjiego było stworzenie harmonijnego połączenia współczesnej estetyki i lokalnych wpływów, płynnie łącząc nowoczesne elementy z bogatym dziedzictwem kulturowym Tirany.
Hotel Marriott Tirana jest nowym symbolem stolicy Albanii. Z okien hotelowych pokoi rozpościera się imponujący widok na Góry Dynarskie.
Fot. Marriott Tirana/Materiały prasowe
Wybierając miejsce na nocleg w Tiranie, warto rozglądać się za hotelami w centrum miasta lub w pobliżu dzielnicy Blloku. To tam podczas dyktatury Envera Hoxhy znajdował się zamkniety dystrykt zamieszkiwany wyłącznie przez dygnitarzy partyjnych. Po upadku komunizmu w dzielnicy powstało mnóstwo barów i restauracji. Dziś to jedna z najżywszych części Tirany.
