Motyw triumfu dobra nad złem jest mocno zakorzeniony w hinduizmie. W sposób pośredni lub bezpośredni, poświęconych jest mu wiele świąt obchodzonych w Indiach. Jednym z najbardziej znanych jest Holi, czyli słynne święto kolorów, które coraz śmielej przenika do Europy. Nie można jednak zapomnieć, że równie podniosłym i radosnym wydarzeniem jest dla hindusów Diwali – święto świateł, którego celebrowaniu towarzyszy wyjątkowo huczna atmosfera.
Czym jest Święto Diwali?
Diwali to hinduistyczne święto, które każdego roku jest obchodzone w Indiach. Trwa 5 dni, a do każdego przypisane są inne tradycje i rytuały. Istotą Diwali, nazywanego też świętem świateł, jest celebrowanie triumfu światła nad ciemnością, czyli dobra nad złem.
Obchody Diwali są wyjątkowo radosne. Hindusi spędzają ten czas na składaniu modlitw w intencji zdrowia i dobrobytu, rozmowach z najbliższymi i przyjaciółmi, smakowaniu słodkich specjałów, tańcach i śpiewie.
Geneza święta Diwali
Obchody Diwali odnoszą się do wielkiej bitwy opisanej w eposie „Ramajana”. Tekst składający się z 7 ksiąg i niemal 24 tys. dwuwierszowych strof powstawał od II w. p.n.e. do II w. n.e. Opisuje walkę księcia Ramy z demonem Rawaną.
W zamierzchłych czasach, bestia uprowadziła i uwięziła na wyspie Cejlon Sitę – żonę Ramy, będącą uosobieniem Lakszmi, bogini szczęścia i dostatku. Książę Rama, uosobienie boga Wisznu, w towarzystwie swojego brata i generała Hanumana stanął do heroicznej walki z mroczną siłą. Zatriumfował nad demonem i wyzwolił swoją wybrankę.
Gdy wracali do królestwa, drogę oświetlały im lampiony ustawione przez mieszkańców na znak lojalności i wdzięczności za wyzwolenie ich spod tyranii sił zła. Hindusi do dziś wierzą, że w każdą rocznicę wyzwolenia Lakszmi powraca na ziemię. Lampiony (będące nieodłączną częścią obchodów tego wydarzenia) mają wskazać jej drogę do ich domostw.
Kiedy wypadają obchody Diwali?
Diwali jest świętem ruchomym. Dzień rozpoczęcia obchodów festiwalu świateł wyznacza hinduistyczny kalendarz, wedle którego każdy kolejny miesiąc rozpoczyna się po pełni księżyca. Święto świateł jest obchodzone w okresie jesiennym, gdy noce stają się coraz dłuższe, zawsze na początku nowego miesiąca. W 2022 roku obchody święta Diwali przypadły na 24 października.
Jak przebiega Diwali?
Diwali jest świętem pięciodniowym. Należy podkreślić, że zgodnie z hinduską tradycją, każdy dzień obchodów święta świateł jest wypełniony innymi tradycjami i rytuałami.
Pierwszy dzień święta – „Dhanteras” – upływa hindusom na przygotowaniach do nadejścia bogini Lakszmi. Zgodnie z ich przekonaniem, bogowie odwiedzają tylko czyste, schludne domostwa, więc tradycją jest sprzątanie i dekorowanie domów i mieszkań. Tego dnia, wielu wiernych bierze też rytualną kąpiel, symbolizującą zmycie z siebie brudu całego mijającego roku. Dzięki temu mogą wejść w nowy rok z czystym ciałem i duchem.
Drugi dzień święta świateł – „Naraka Chaturdasi” – to czas, w którym w całych Indiach zapalane są gliniane lampki oliwne, lampiony i świece. W ten sposób hindusi witają zbliżającą się boginię Lakszmi i zapraszają ją do swoich domów, by zyskać boską łaskę i przychylność. Tradycyjnie drugiego dnia obchodów Diwali przygotowuje się też słodkie potrawy.
Trzeci dzień Diwali, nazywany „Lakshmi Puja”, stanowi punkt kulminacyjny pięciodniowych obchodów święta świateł. To czas modlitw w rodzinnym gronie, kierowanych do Lakszmi. Gdy zapada zmrok, niebo rozświetlają sztuczne ognie. W ten sposób hindusi witają boginię i odganiają siły ciemności.
Czwarty dzień obchodów – „Padwa” – jest czasem, który wierni poświęcają swoim najbliższym i przyjaciołom. Spożywa się wówczas wcześniej przygotowane tradycyjne potrawy, a czas upływa na rozmowie. Tradycją jest też obdarowywanie się prezentami.
Piąty dzień – „Bhai Duj” – zamyka obchody Diwali. W hinduskiej tradycji jest to czas braterskiej miłości. Kobiety przygotowują wówczas świąteczny obiad dla swoich braci, a mężczyźni, w ramach podziękowania, przygotowują prezenty dla swoich sióstr. Częścią celebracji tego dnia są też wspólne modlitwy w intencji radości i powodzenia w życiu rodzeństwa.
Diwali upływa hindusom w niezwykle ciepłej, radosnej atmosferze. W czasie trwania święta świateł nie ma miejsca na troski i smutki. Wierni wierzą, że Lakszmi ześle na nich swą łaskę i zapewni powodzenie w nadchodzącym roku. Co ciekawe, Lakszmi jest patronką kupców i przedsiębiorców, więc hindusi wierzą, że jej obecność na ziemi to najlepszy czas na zawieranie mniejszych i większych transakcji.
Zakupy w trakcie Diwali nie są niczym niezwykłym. Większość wiernych udaje się do sklepów w poszukiwaniu odzieży i różnych przedmiotów przydatnych na co dzień. Ale niektórzy kupują wówczas także samochody, a nawet domy.
Diwali jest jednym z najważniejszych tradycyjnych świąt w Indiach, więc obchodzi się je z niemałym rozmachem. W całym kraju odbywają się medytacje i imprezy kulturalne, w których jest miejsce na śpiew i taniec.
Tradycyjne potrawy przygotowywane na Diwali
Ucztowanie towarzyszące obchodom ważnych i podniosłych świąt jest częścią tradycji w niemal każdej kulturze i religii, a hinduizm nie stanowi tu wyjątku. W trakcie trwania święta świateł, stoły Indusów są suto zastawione słodkimi przysmakami. Nic dziwnego, w końcu Lakszmi jest boginią dobrobytu i szczęścia, trzeba więc przywitać ją z należnymi honorami.
Jedną z potraw, które przygotowuje się z okazji Diwali, jest kaju barfi. To danie bazujące na mleku i orzechach nerkowca, którego kształt przypomina diament. Inny przysmak spożywany przy okazji święta świateł to rasmalai. Przygotowuje się go z twarogu i kardamonu. Na stołach nie może zabraknąć też chrupiących przekąsek z mąki ryżowej, smażonych na głębokim oleju. Ten rarytas nazywa się chakli.
Jeżeli chodzi o desery, dużą popularnością cieszą się coconut barfi i snadesh. Pierwszy przysmak składa się z zagęszczonego mleka, cukru i wiórków kokosowych, natomiast drugi – z twarogu przyprawionego szafranem i kardamonem.
Tradycyjne obchody Święta Diwali
Święto Diwali ma swoje korzenie w północnych i zachodnich Indiach, ale obecnie jest obchodzone w niemal całym kraju. Niemal, bo nielicznymi wyjątkami są niektóre południowe stany – Kerala, Tamilnadu, Goa, Karnataka i Andhra Pradesh.
Mieszkańcy tych obszarów świętują Dipawali. To sanskryckie słowo w dosłownym tłumaczeniu oznacza „rząd lamp” („dipa” – „lampa”, „awali” – „rząd”). To święto rozpoczyna się o jeden dzień wcześniej niż Diwali i trwa cztery dni. Mimo różnych nazw i nieco innych tradycji, oba święta są poświęcone zwycięstwu światła nad ciemnością. A tradycyjne gliniane lampki oliwne służą witaniu bóstw schodzących na ziemię.
