Zwierzęta wielkimi budowniczymi. Kilkaset gatunków znacząco przekształca krajobraz
Wpływ zwierząt na kształtowanie krajobrazu jest niedoceniany. Tylko w ciągu roku 500 dzikich gatunków zwierząt zmienia przestrzeń z siłą setek tysięcy ekstremalnych powodzi.
Spis treści:
- Co potrafią zwierzęcy inżynierowie?
- Potęga zwierząt w kształtowaniu krajobrazu
- Kluczowa rola zwierzęcych inżynierów
Oczywistym wydaje się stwierdzenie, że zwierzęta wpływają na otaczającą nas przestrzeń. Po działalności kretów widzimy niewielkie kopczyki, bobry wznoszą tamy, a dżdżownice spulchniają i napowietrzają glebę. Ale jaka jest skala przekształceń krajobrazu dokonywana przez zwierzęta? Na pierwszy rzut oka nie wygląda imponująco.
Co potrafią zwierzęcy inżynierowie?
Prof. Gemma Harvey z Queen Mary University of London wraz z zespołem geografów fizycznych postanowiła sprawdzić, w jaki sposób setki gatunków zwierząt kształtują krajobrazy. Pracę na ten temat opublikowano właśnie na łamach czasopisma naukowego „Proceedings of the National Academy of Sciences”.
Jest to naprawdę unikatowe badanie. Autorzy przyjrzeli się działalności ponad 600 dzikich gatunków, rodzajów lub rodzin, a także pięciu taksonom zwierząt gospodarskich, które mają przekształcają krajobraz. Zespół prof. Harvey na potrzeby analiz zapoznał się z setkami prac naukowych, w których odnotowano taką działalność zwierząt.
Potęga zwierząt w kształtowaniu krajobrazu
Autorów badania zaskoczyła imponująca skala energii, którą generują zwierzęta. W badaniu osobno przyjrzano się zwierzętom dzikim i hodowlanym:
- zwierzęta dzikie (paręset gatunków) – generują rocznie 76 000 gigadżuli. To tyle samo, co energia wytworzona przez setki tysięcy ekstremalnych powodzi. Badacze zastrzegają, że szacunki te są prawdopodobnie zaniżone, ponieważ istnieją znaczne luki w wiedzy, które dotyczą szczególnie regionów tropikalnych i subtropikalnych. Tam różnorodność biologiczna jest najwyższa, ale badania – ograniczone;
- zwierzęta hodowlane (zaledwie kilka gatunków) – w oparciu o opublikowane szacunki biomasy zwierząt gospodarskich, ich potencjalny wkład w procesy geomorficzne może przewyższać te generowane przez dzikie zwierzęta aż 450-krotnie i wynosić 34,5 miliona gigadżuli!
Naukowcy wzięli pod lupę nie tylko typowych i znanych „budowniczych” – jak bobry – ale też inne zwierzęta, wśród których były owady, ssaki, ryby, ptaki i gady. W jaki sposób zwierzęta zmieniają krajobraz? Można wskazać kilka typów ich geoinżynieryjnej działalności:
- mieszanie i spulchnianie gleby,
- usuwanie ziemi – poprzez tworzenie nor,
- gromadzenie materiału – budowanie kopców czy gniazd,
- działania stabilizujące ziemię i zmniejszające erozję.
Kluczowa rola zwierzęcych inżynierów
Jako najciekawsze przykłady zwierząt wpływających na kształt krajobrazu można wskazać na przykład termity budujące rozległe sieci kopców w Brazylii, niektóre obejmujące tysiące kilometrów kwadratowych. Ciekawostką jest też fakt, że tarło łososia może przesunąć tyle osadów rzecznych, co coroczna powódź. Nawet – wydawałoby się – niepozorne i maleńki mrówki poprzez swoje niestrudzone działania znaczącą zmieniają strukturę gleby.
– Badania te pokazują, że rola zwierząt w kształtowaniu krajobrazów na Ziemi jest znacznie bardziej znacząca, niż wcześniej uznawano. Od bobrów tworzących mokradła po mrówki budujące kopce, te różnorodne naturalne procesy mają kluczowe znaczenie. Ale ryzykujemy ich utratę wraz ze spadkiem różnorodności biologicznej – uważa prof. Harvey.
Badaczka ostrzega, że prawie 30% zidentyfikowanych gatunków jest rzadkich, endemicznych lub zagrożonych. Oznacza to, że istotne procesy geomorfologiczne mogą ustać, zanim ich pełne znaczenie zostanie zrozumiane. Utrata ta może mieć poważne konsekwencje dla ekosystemów i krajobrazów. Ustalenia zaprezentowane w badaniu prof. Harvey są zbieżne z tymi z zaprezentowanymi ostatnio w tygodniku naukowym „Nature”. Potwierdzono tam kluczowy wkład termitów, mrówek i dżdżownic we wzbogacanie i napowietrzanie gleb, co przekłada się na lepszy wzrost roślin.
Źródło: PNAS
Nasz autor
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.