Z pomidora do ziemniaka – naukowcy odkryli zaskakujące pochodzenie ulubionego warzywa Polaków

Spis treści:

1. Współczesny ziemniak pod lupą genetyków
2. Ziemniak i pomidor – genetyczna niespodzianka z przeszłości
3. Bulwa, która powstała przypadkiem
4. Ziemniak jako bohater globalnej rewolucji żywieniowej

Opublikowane w czasopiśmie „Cell” badania pozwalają prześledzić genetyczne pochodzenie ziemniaków. Wyniki są jednoznaczne: zarówno one, jak i pomidory… mają wspólnego przodka! Analiza wykazała, że początek bulwiastej przygody rozpoczął się od skrzyżowania protoplastów współczesnych pomidorów z inną, nieco mniej popularną pradawną rośliną z Ameryki Południowej. Ten wyjątkowy i zaskakujący mariaż dał początek temu, co obecnie tak często gości na naszych stołach.

Współczesny ziemniak pod lupą genetyków

Dzisiejsze ziemniaki to nieco delikatne warzywa. W celu ich uprawy należy zasadzić w gruncie już wyrośniętą bulwę, czyli niejako sklonować samą roślinę, narażając gatunek na powielanie niekorzystnych mutacji.

– Chcieliśmy się ich pozbyć – mówi dr Sanwen Huang, biolog z Agricultural Genomics Institute w Shenzhen w Chinach, członek zespołu badawczego. Naukowcy z jego grupy chcieli przede wszystkim opracować ziemniaka hybrydowego, którego – w przeciwieństwie do odmiany występującej obecnie – można uprawiać z nasion. Odkryli jednak coś innego!

Ziemniak i pomidor – genetyczna niespodzianka z przeszłości

Z Huangiem siły połączyła taksonomka roślin z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, dr Sandra Knapp. Wspólnie, dzięki sekwencjonowaniu genomów 450 gatunków ziemniaków uprawnych i 56 dzikich, odkryli, że w każdym z nich występuje stała mieszanka genów pomidora i Etuberosum – niezbyt popularnej, niewielkiej grupy roślin wywodzących się z Ameryki Południowej.

Badania wykazały, że ziemniak, którego znamy dzisiaj, powstał w wyniku hybrydyzacji przodków pomidorów właśnie z Etuberosum. Miała ona miejsce 8 milionów lat temu na terenie dzisiejszego Chile. Żadna z tych roślin nie wykształcała jednak tak charakterystycznych dla ziemniaka bulw. Jak więc doszło do ich uformowania?

Bulwa, która powstała przypadkiem

Zarówno u pomidorów, jak i u Etuberosum (które nad ziemią wyglądają notabene jak znana nam grula) próżno jednak szukać bulw. Naukowcy twierdzą, że ziemniaki odziedziczyły po swoich „rodzicach” specyficzną mieszankę genów, która – na nasze szczęście – po przetasowaniu i wzajemnym wzmocnieniu pozwoliła wytwarzać jadalne i pełne witamin bulwy.

– Chociaż części pomidora i ziemniaka, które jemy, wyglądają inaczej, to same rośliny są dość podobne. (…) Jeśli masz szczęście, to trafisz na roślinę ziemniaka, która wydaje owoce. Smakują jednak okropnie – ostrzega Knapp.

Ziemniak jako bohater globalnej rewolucji żywieniowej

Ziemniaki nieodwracalnie zmieniły dietę ludzi na całym świecie. Jednymi z pierwszych, którzy poznali ich właściwości, byli XVII-wieczni marynarze, których wyleczyły ze szkorbutu. Wszystko dzięki temu, że w przeciwieństwie do cytrusów, dużo później się psuły. Obecnie zajmują zaszczytne 4. miejsce na świecie pod względem spożycia, ustępując jedynie pszenicy, ryżowi i kukurydzy.

Źródło: Cell.

Nasz autor

Jonasz Przybył

Redaktor i dziennikarz związany wcześniej m.in. z przyrodniczą gałęzią Wydawnictwa Naukowego PWN, autor wielu tekstów publicystycznych i specjalistycznych. W National Geographic skupia się głównie na tematach dotyczących środowiska naturalnego, historycznych i kulturowych. Prywatnie muzyk: gra na perkusji i na handpanie. Interesuje go historia średniowiecza oraz socjologia, szczególnie zagadnienia dotyczące funkcjonowania społeczeństw i wyzwań, jakie stawia przed nimi XXI wiek.