Tak nowa królowa przejęła władzę. Spryskała konkurentkę toksyczną substancją. „Natura wykracza poza fikcję”

Życie mrówek wydaje się nam być ułożone i pozbawione większych ekscesów. Jednak pasjonaci tych zwierząt znają nieco inną prawdę. Kilka lat temu Taku Shimada, który prowadzi popularnonaukowego bloga „AntRoom”, poinformował o zagadkowym zjawisku: infiltracji kolonii mrówek przez pasożytniczą królową. Naukowcy postanowili odtworzyć w kontrolowanych warunkach taką sytuację. Wnioskami podzielili się właśnie na łamach czasopisma „Current Biology”.

Pasożytnicza królowa jak mrówczana Mata Hari

Matkobójstwo, czyli zachowanie polegające na tym, że potomstwo zabija lub zjada swoją matkę, jest rzadko spotykanym zjawiskiem w naturze. Na pierwszy rzut oka wydaje się ono niepraktyczne. Jednak może czasem w przyrodzie przynosić korzyści.

– Do tej pory odnotowano tylko dwa rodzaje matkobójstwa, z których korzysta matka lub potomstwo. W tym nowatorskim matkobójstwie, o którym piszemy, żadna z nich nie czerpie korzyści; jedynie pasożytnicza strona trzecia – mówi dr Keyzo Takasuka z japońskiego Uniwersytetu Kyushu, autorka publikacji w „Current Biology”.

Morderczy eksperyment

Jak przebiegło badanie? Ponieważ bezpośrednie wprowadzenie królowej-pasożyta do gniazda kończyłoby się atakiem, badacze musieli stworzyć chemiczny kamuflaż. W tym celu królową pasożytniczą umieszczano na noc w jednej komorze z robotnicami i kokonami mrówek-żywicielek. Po jednej nocy pasożytnicza królowa nabywała specyficzny zapach kolonii, co pozwalało jej ominąć początkową obronę.

Następnie naukowcy obserwowali, jak „zamaskowana” królowa pasożytnicza zlokalizowała królową żywiciela w gnieździe. Spryskała królową kwasem mrówkowym. W ten sposób zmyliła robotnice. Sama szybko się wycofała, a robotnice zaczęły postrzegać swoją królową jako zagrożenie (ze względu na zapach) i dokonały jej „egzekucji”. Kolejnym etapem było przejęcie kolonii przez pasożytniczą królową matkę i złożenie przez nią jaj. Robotnice otoczyły ją troskliwą opieką.

Chemiczną manipulację udokumentowano u dwóch daleko spokrewnionych gatunków pasożytniczych mrówek i ich żywicieli: Lasius orientalis, która infiltruje gniazda Lasius flavus oraz Lasius umbratus, która atakuje kolonie Lasius japonicus.

Przejęcie gniazda. Normalna sprawa?

Naukowcy znają takie gatunki mrówek, które przejmują kolonię innej królowej, wykorzystując zapach jako osłonę. Istnieje wiele przykładów pasożytnictwa społecznego mrówek, gdzie po wejściu do mrowiska pasożytnicza królowa zabija królową mrowiska i przekonuje robotnice, aby jej służyły.

Nowość tego badania polega na tym, że dopiero teraz zaobserwowano działania, które powodują to matkobójcze zachowanie. – To przykład [zachowania] natury wykraczającej poza to, co widzieliśmy w fikcji – komentuje dr Takasuka.

Źródło: Current Biology

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy i podróżniczy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie. Miłośnik niewielkich, lokalnych muzeów. Uwielbia długie trasy rowerowe, szczególnie te prowadzące wzdłuż rzek. Lubi poznawać nieznane zakamarki Niemiec, zarówno na dwóch kółkach, jak i w czasie górskiego trekkingu.