Samce pająków „wąchają nogami”. Ich poszukiwanie miłości przebiega w bardzo nietypowy sposób
Chociaż zmysł węchu zlokalizowany w odnóżach brzmi surrealistycznie, to dla darownika przedziwnego – pająka z rodziny darownikowatych – jest normą. Jego nazwa zobowiązuje: naukowcy odkryli, że posiada na odnóżach specjalne „włoski węchowe”, dzięki którym wyczuwa potencjalne partnerki. Aż włos się jeży, bo do tej pory uważano, że pająki polegają głównie na wzroku czy dotyku.
Darownik zwyczajny udowadnia, że świat pająków ciągle nas szokuje. Kolejnego fascynującego odkrycia dokonali naukowcy z Uniwersytetu w Greifswaldzie, którzy odnaleźli na odnóżach samców z tego gatunku włoski, pozwalające im precyzyjne rozpoznawać zapachy. Jak to działa?
Niezwykłe włoski na pajęczych nogach
Zespół badaczy pod kierownictwem Mohammada Belal Talukdery przeprowadził dokładne analizy nóg samców gatunku darownika przedziwnego (Pisaura mirabilis). Za pomocą mikroskopii elektronowej naukowcy odkryli istnienie unikatowych struktur – włosków (sensilli) węchowych, które znajdują się wyłącznie na nogach dorosłych samców tego gatunku. Struktura, rozmieszczenie oraz wewnętrzna budowa tych włosków sugerują, że ich podstawową funkcją jest odbieranie zapachów unoszących się w powietrzu, a nie kontakt z podłożem czy partnerką. Pełnią funkcję nosa u ssaków.
Naukowcy zauważyli, że w odróżnieniu od włosków smakowych, które występują u obu płci i mają kontakt z powierzchniami, włoski węchowe znajdują się w miejscach, które nie stykają się z żadnymi obiektami podczas poruszania się. Taka lokalizacja wskazuje na ich rolę w wykrywaniu lotnych związków chemicznych, czyli zapachów. A skoro mają je wyłącznie samce, to ich rola musi być ściśle związana z poszukiwaniem partnerek.
My mamy to w nosie, ale czy pająk „ma to w nodze”?
Aby potwierdzić funkcję odkrytych włosków, badacze zaprojektowali eksperyment behawioralny. Umieścili samicę darownika na końcu szklanej rurki w kształcie litery Y, natomiast samca u podstawy rozgałęzienia. Po dwugodzinnej adaptacji samicy, gdy poczuła się komfortowo i bezpiecznie, obserwowano wybór kierunku przez samca.
Aż 80% samców wybierało gałąź rurki, z której pochodził zapach samicy. Co więcej, decyzja była podejmowana szybko, co dowodzi, że włoski węchowe rzeczywiście pozwalają pająkom wykrywać obecność partnerki na odległość.
Wyniki tego typu eksperymentów rzucają nowe światło na sposób, w jaki pająki wykorzystują chemoreceptory. Wcześniej sądzono, że polegają głównie na zmyśle dotyku i wzroku. Dziś wiemy, że ich nogi stanowią wyspecjalizowane narzędzie do wykrywania bodźców chemicznych, co znacząco zwiększa ich szanse na sukces rozrodczy oraz przetrwanie w trudnych warunkach.
Nowa wiedza o pająkach
Według profesor Gabriele Uhl, zoolożki z Uniwersytetu w Greifswaldzie, dotychczas niewiele wiadomo było o zmysłach chemicznych pająków w porównaniu do owadów. Wiele wcześniejszych badań koncentrowało się wyłącznie na owadzich systemach węchowych, w których sensilla węchowe są dobrze znane i udokumentowane. Uważano, że pająki polegają głównie na wzroku.
Odkrycie włosków węchowych u samców Pisaura mirabilis zmienia nasze myślenie o sensoryce stawonogów. Pokazuje, że pająki – chociaż nie mają tak wyspecjalizowanych narządów węchowych jak ssaki – również są zdolne do odbierania sygnałów zapachowych w sposób wysoce precyzyjny.
Pająki inspiracją dla biomechaniki
Pajęcza umiejętność wykrywania zapachów przy pomocy odnóży fascynuje inżynierów i naukowców pracujących nad nowymi technologiami. Analiza budowy i działania sensilli stawonogów staje się inspiracją do tworzenia bioinspirowanych sensorów oraz systemów detekcji chemicznej w robotyce czy inżynierii materiałowej.
To kolejny dowód na to, że świat przyrody i nowych technologii może się ze sobą w naturalny sposób przeplatać. Być może częściej powinniśmy zwracać oczy w jego stronę.
Źródło: Communications Biology