Pustynie lodowe to najbardziej niegościnne miejsca na Ziemi. Panuje tam ekstremalny klimat

Spis treści:

1. Lodowe piekło na Ziemi
2. Pustynie lodowe to najsurowsze miejsca na Ziemi
3. Ekstremalne warunki klimatyczne ukształtowały unikatowe środowisko

Są miejsca na Ziemi, gdzie temperatura nigdy nie osiąga dodatnich wartości, a w zasięgu wzroku znajduje się tylko wszechobecna pokrywa lodowa. Gdzie siła wiatru wykracza poza górną wartość skali Beauforta, a skąpe opady mają wyłącznie postać śniegu. Gdzie jedynymi ludźmi są naukowcy, badający te skrajnie nieprzyjazne miejsca. To właśnie pustynie lodowe.

Lodowe piekło na Ziemi

Mówiąc o pustyni lodowej, na myśli trzeba mieć unikatową formę biomu pustynnego, która kształtuje się w strefie podbiegunowej, w warunkach ekstremalnego klimatu polarnego. To obszar praktycznie pozbawiony pokrywy roślinnej, pokryty lądolodem o grubości nawet kilku kilometrów.

Pustynie lodowe swoim zasięgiem obejmują dwa obszary ziemskie: Arktykę i Antarktydę.

Pustynia lodowa Arktyki

Na półkuli północnej obszar pustyni lodowej rozciąga się na najbardziej wysuniętych na północ częściach Kanady, Stanów Zjednoczonych, Grenlandii, Islandii, Finlandii, Szwecji, Rosji i Norwegii. Obejmuje także pokryty lodem Ocean Arktyczny. Powszechnie występuje tam wieczna zmarzlina (obszar, którego temperatura utrzymuje się poniżej 0 stopni Celsjusza przez co najmniej dwa lata), a sezonowo pojawia się także pokrywa śnieżna.

Pustynia lodowa Antarktydy

Na półkuli południowej, ekstremalnie niegościnna pustynia lodowa pokrywa prawie cały obszar Antarktydy i część pokrytego lodem Oceanu Południowego. Pokrywa lodowa zajmuje około 98% powierzchni kontynentu. W najgrubszym punkcie osiąga około 4,9 km grubości.

Tamtejsze ekosystemy lądowe są znacznie mniej zróżnicowane niż występujące na półkuli północnej. Wynika to z faktu, że w przeciwieństwie do Arktyki, Antarktyda rozciąga się niemal koncentrycznie wokół bieguna południowego i nie ma geograficznego połączenia lądowego z żadnym kontynentem.

Pustynie lodowe to najsurowsze miejsca na Ziemi

Klimat pustyń lodowych należy do najbardziej ekstremalnych na naszej planecie. Obszary te są klasyfikowane jako klimat czapy lodowej. Temperatura powietrza nigdy nie przekracza tam zera stopni Celsjusza. Mało tego, nigdy nawet nie zbliża się do tej wartości.

Temperatury na pustyniach lodowych

Gdy panuje dzień polarny, termometr wskazuje średnio 20 stopni Celsjusza poniżej zera. W trakcie nocy polarnej, temperatura osiąga poziom nawet minus 80 stopni Celsjusza. Tak ekstremalnie niską wartość można zmierzyć wyłącznie sprzętem laboratoryjnym. Zwykły termometr rtęciowy kończy pomiary na około minus 39 stopniach Celsjusza, gdy rtęć staje się ciałem stałym.

W tym miejscu warto wspomnieć o rekordach zimna zarejestrowanych na pustyniach lodowych. 21 lipca 1983 roku aparatura na stacji antarktycznej Wostok wskazała wartość 89,6 stopnia Celsjusza poniżej zera. To jednak jeszcze nie wszystko, na co stać naturę. Pomiary satelitarne wykonywana w latach 2004–2016 udowodniły, że temperatura na lodowej wyżynie Antarktydy może osiągać wartość minus 98 stopni Celsjusza.

Opady na pustyniach lodowych

Skąpe opady są jedną z cech definiujących pustynię. Średnia roczna dla Sahary wynosi zaledwie 76 mm rocznie. Na niektórych obszarach pustyń lodowych opady są jeszcze skąpsze.

Na północy powietrze jest ekstremalnie suche. Przekłada się to na wartość 500 mm rocznie. Gorzej pod tym względem jest na południu, gdzie średnia roczna opadów nie przekracza 200 mm i zmniejsza się w głąb lądu. Na wewnętrznym płaskowyżu polarnym, średnia roczna wynosi około 50 mm. Na samym biegunie wartość ta spada do około 2 mm. Oczywiście mówimy tu o opadach w postaci śniegu, przełożonych na ekwiwalent wody w stanie ciekłym

Wiatry na pustyniach polarnych

Nie tylko skrajnie niskie temperatury i skąpe opady czynią te obszary skrajnie ekstremalnymi. Wymieniając cechy tamtejszego klimatu, nie można zapomnieć o silnym wietrze. Zdarza się, że na Antarktydzie wieje z prędkością około 200 km/godz. O tym, jak ekstremalna jest to siła, niech świadczy fakt, że najniższy stopień w skali Beauforta, oznaczający huragan, zaczyna się od 117 km/godz.

Ekstremalne warunki klimatyczne ukształtowały unikatowe środowisko

Mroźne warunki, ekstremalnie silny wiatr, brak wody w stanie ciekłym, miesiące całkowitej ciemności – na tak niegościnnym obszarze praktycznie nie występuje życie roślinne. Tylko nieliczne gatunki przystosowały się do życia w tym środowisku. Brak szaty roślinnej przekłada się na skąpą faunę, w której nie występują gatunki roślinożerne.

Roślinność na Antarktydzie

Na południu, gdzie środowisko jest jałowe, a tylko nieliczne obszary są wolne od lodu, występują jedynie dwie formy roślin kwitnących – śmiałek antarktyczny i kolobant.

Śmiałek antarktyczny rośnie w pobliżu kolonii pingwinów, gdzie dostępność składników odżywczych jest największa. Z kolei kolobant porasta skaliste obszary przybrzeżne, tworząc niewielkie poduszkowate skupiska.

Jeżeli mowa o roślinach nienaczyniowych, występuje tam około 100 gatunków mchów i do 30 gatunków wątrobowców. Występują tam również glony śnieżne i ponad 300 gatunków porostów.

Roślinność na Arktyce

Północna pustynia lodowa charakteryzuje się większą bioróżnorodnością. Na szatę roślinną składają się nie tylko mchy i porosty, ale także krzewy, trawy i rośliny kwitnące. Nawet w wysokiej Arktyce sporadycznie pojawiają się maki, karłowate wierzby i poduszki skalnic.

Świat zwierzęcy pustyń lodowych

Fauna pustyń lodowych jest równie wyspecjalizowana jak flora. Poza bakteriami, na jałowym lądzie Antarktydy mogą przetrwać jedynie niektóre pingwiny i foki, ale jako że ich pożywienie pochodzi z oceanu, stanowią część ekosystemu morskiego.

Znacznie bogatsza jest fauna Arktyki. Na północy można spotkać znacznie więcej ssaków. W tym miejscu należy wymienić gatunki takie jak niedźwiedź polarny czy lis polarny. Elementem tamtejszego krajobrazu jest także sowa śnieżna.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.