Purpurowa dama odwiedza polskie Podkarpacie. To rzadki mieszkaniec wodnych ostoi
Czapla purpurowa to niezwykły i rzadki gość Polski – ptak o krytycznie wymarłym statusie w naszym kraju. Podczas polowania używa dziobu niczym harpuna, chwytając ryby, płazy i drobne zwierzęta. Choć ostatni lęg w Polsce odnotowano w 2009 roku, nadal można ją spotkać okazjonalnie nad wodami Podkarpacia.
Spis treści:
- Rzadkie stwierdzenie czapli purpurowej na Podkarpaciu
- Występowanie czapli purpurowej
- Liczebność i migracje
- Pokarm, zagrożenia i ochrona czapli purpurowej
- Inni pierzaści mieszkańcy Podkarpacia
- Trzebownisko – oaza ptaków w sercu Podkarpacia
Czapla purpurowa to jeden z najrzadszych ptaków w Polsce, który zachwyca smukłą sylwetką i purpurowym upierzeniem. Choć ostatni lęg udokumentowano w naszym kraju w 2009 roku, ptak wciąż pojawia się w niektórych regionach. W Europie i na wschodzie jest gatunkiem migrującym – jesienią odlatuje do Afryki, pokonując tysiące kilometrów. Ten niezwykły łowca wykorzystuje cienki dziób niczym harpun, polując na ryby, płazy i drobne ssaki. Jego obecność jest symbolem różnorodności przyrody i konieczności ochrony wodnych biotopów.
Rzadkie stwierdzenie czapli purpurowej na Podkarpaciu
18 sierpnia we wsi Trzebownisko, niedaleko Rzeszowa, zaobserwowano czaplę purpurową (Ardea purpurea) – jeden z rzadszych gatunków ptaków wodnobłotnych w Polsce. Według danych Ornitho.pl w 2025 roku czapla purpurowa była stwierdzana 179 razy w naszym kraju, a w ciągu ostatnich dziesięciu lat odnotowano aż ponad tysiąc takich obserwacji.
Najczęściej spotykano ją na obszarach podmokłych, m.in. w pobliżu stawów rybackich, rzek, jezior i innych zbiorników wodnych. Najwięcej obserwacji pochodzi z południa Polski, szczególnie z Podkarpacia, Małopolski i Lubelszczyzny.
Występowanie czapli purpurowej
Zasięg występowania czapli purpurowej obejmuje Europę Środkową, ciągnąc się na wschód – od Dunaju aż po południową Ukrainę i Rosję. Gatunek ten gniazduje także w tropikalnej Afryce, Azji, Indiach i na Madagaskarze. W Polsce ma status (RE) – regionalnie wymarły. Należy więc do najrzadszych ptaków lęgowych naszego kraju.
Pierwszy lęg odnotowano w 1968 r. na stawach we wsi Spytkowice (Małopolska). Kolejne lęgi potwierdzono w latach 1994, 1996 i 2004 nad Jeziorem Goczałkowickim(Śląsk), a ostatni – w 2009 r. na stawach Przeręb.
Liczebność i migracje
Na przełomie XX i XXI w. liczebność europejskiej populacji czapli purpurowej szacowano na 29–42 tys. par. Dziś ocenia się ją na 31–46 tys. par, jednak ogólny trend populacyjny pozostaje spadkowy (BirdLife International 2015).
Czaple purpurowe gniazdujące w Europie i na wschodzie są ptakami migrującymi. Jesienią odlatują m.in. do zachodniej Afryki. Badania wykazały, że osobniki stwierdzone w Senegalu, Gambii i Mauretanii pochodziły wyłącznie z Holandii i Francji. Z kolei ptaki z Rosji wędrują przez Grecję, Turcję, Egipt, by zimować we wschodniej Afryce.
Wygląd czapli purpurowej
Czapla purpurowa to duży, smukły ptak o charakterystycznym wyglądzie. Boki głowy i szyi mają rdzawobrązowe ubarwienie, a skrzydła pokrywa purpurowobrązowy nalot. Cienki, długi dziób przypomina kształtem wojskowy bagnet. Gatunek ten bywa mylony z czaplą siwą, jednak różni się od niej cieńszym dziobem, delikatniejszą budową i ciemniejszym upierzeniem. U czapli siwej przeważają barwy szare i białe, a dziób jest masywniejszy.
Pokarm, zagrożenia i ochrona czapli purpurowej
Czapla purpurowa żywi się głównie rybami, ale także płazami, gadami, owadami, skorupiakami, pajęczakami oraz drobnymi ssakami i ptakami.
Największym zagrożeniem dla tego gatunku w Europie jest utrata trzcinowisk (naturalnych siedlisk), wynikająca z ich degradacji, ekspansji rolnictwa i działań związanych z gospodarką wodną (np. melioracji). Skuteczna ochrona czapli purpurowej polega przede wszystkim na zachowaniu i odtwarzaniu roślinności trzcinowej oraz zapewnieniu odpowiednich warunków w ich otoczeniu.
Inni pierzaści mieszkańcy Podkarpacia
- Żołna (Merops apiaster) – barwny akrobata, mistrz polowania na osy i pszczoły.
- Kraska (Coracias garrulus) – błękitny klejnot, jakby przeniesiony z tropików.
- Orzeł przedni (Aquila chrysaetos) – majestatyczny władca górskich przestworzy.
- Ślepowron (Nycticorax nycticorax) – nocny mieszkaniec trzcinowisk i mokradeł.
- Dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus) – leśny specjalista od spróchniałych świerków, jedyny z trzema palcami.
- Włochatka (Aegolius funereus) – niewielka, puszysta sowa z górskich lasów.
- Mewa czarnogłowa (Ichthyaetus melanocephalus) – elegancka podróżniczka z okolic jezior i stawów.
Trzebownisko – oaza ptaków w sercu Podkarpacia
Trzebownisko, wieś i gmina z historią sięgającą czasów średniowiecza, od wieków związana jest z wodą i przyrodą. Dawniej krajobraz tworzyły liczne stawy, sadzawki i podmokłe tereny, będące ważnym miejscem dla roślin i zwierząt. Jeszcze do połowy XX w. rzeka Wisłok, przepływająca przez gminę, słynęła z czystych wód, w których roiło się od ryb.
Choć rozwój gospodarki, melioracje i chemizacja rolnictwa doprowadziły do stopniowej degradacji środowiska, Trzebownisko wciąż pozostaje ostoją wielu gatunków ptaków. To tutaj, na terenach podmokłych i nad wodami, można obserwować zarówno pospolite, jak i rzadkie gatunki, które czynią ten region prawdziwą ptasią oazą Podkarpacia.
Źródła: Trzebownisko.pl, Facebook, ornitho.pl, OTOP