Przełomowe odkrycie dotyczące psów. Znacząco się różniły od siebie na długo przed współczesną hodowlą

Psy to nie tylko ukochane zwierzęta domowe, ale również wielka zagadka dla badaczy przeszłości. Archeolodzy od lat próbują ustalić, kiedy doszło do udomowienia wilka i od kiedy czworonogi na stałe związały się z ludźmi. Szacunki są różne: od 30 do kilkunastu tysięcy lat.

Inne zagadnienie dotyczy tego, kiedy psy stały się różnorodne, czyli jak bardzo różniły się budową. Do tej pory uważano, że wyjątkowy zakres zróżnicowania fizycznego, jaki wykazują psy domowe (np. różnice w kształcie czaszki i rozmiarze ciała), jest głównie wynikiem intensywnej selekcji i hodowli, która rozpoczęła się w ciągu ostatnich 200–300 lat.

Nowe międzynarodowe badanie ukazało to zagadnienie w nowym świetle. Opublikowano je na łamach prestiżowego czasopisma naukowego „Science”.

Przełomowa inwentaryzacja 3D

Badacze z Uniwersytetu Exeter i francuskiego CNRS przeprowadzili najbardziej wszechstronną analizę czaszek psowatych w historii – pod lupę wzięto ich blisko 650. Zbadano okazy z okresu od plejstocenu aż po czasy współczesne, włączając w to wilki, wczesne okazy archeologiczne, współczesne rasy oraz psy uliczne.

Kluczem do sukcesu okazała się technologia. Zespół międzynarodowych ekspertów stworzył cyfrowe modele 3D każdej czaszki. Używając precyzyjnej metody zwanej morfometrią geometryczną, uczeni byli w stanie zmierzyć nawet subtelne różnice w rozmiarze i kształcie czaszek.

Kiedy psy zaczęły się zmieniać?

Ustalenia były jednoznaczne: zróżnicowanie psów jest znacznie starsze, niż się wydawało. Najwcześniejszy okaz sklasyfikowany jako pies domowy w tej analizie pochodzi z mezolitycznego stanowiska Veretye w Rosji, datowanego na około 11 000 lat. Niedługo później, około 8200 lat temu, zmienność kształtu czaszki zaczęła gwałtownie rosnąć.

– Te wyniki podkreślają głęboką historię naszej relacji z psami. Różnorodność wśród psów to nie tylko zasługa hodowców z epoki wiktoriańskiej, ale dziedzictwo tysięcy lat koewolucji z ludzkimi społecznościami – powiedziała współautorka artykułu, dr Carly Ameen z Wydziału Archeologii i Historii Uniwersytetu Exeter.

Współczesne psy wykazują bardziej ekstremalne różnice w morfologii – wystarczy spojrzeć na buldogi krótkopyskie i borzoje – których nie ma we wczesnych okazach archeologicznych. Jak dodaje dr Allowen Evin z Instytutut Nauk Ewolucyjnych CNRS we Francji, różnorodność wśród psów była duża już w neolicie – dwukrotnie większa niż w przypadku okazów plejstoceńskich. Stanowiła już połowę zakresu obserwowanego u współczesnych psów.

Przyczyny wczesnego różnicowania psów

Wczesna różnorodność morfologiczna czworonogów odzwierciedlała ich różnorodne role w pierwszych społeczeństwach ludzkich. Psy były pomocne w czasie polowania, wypasu zwierząt, jako towarzysze, a także w specyficznych ekologicznych i kulturowych kontekstach. W ocenie badaczy, te zadania i różnice w diecie wywołały szybką selekcję.

Warto jednak zaznaczyć, że początki udomowienia wciąż pozostają tajemnicą. Żaden z przebadanych okazów z późnego plejstocenu, które wcześniej uważano za „protopsy”, nie wykazywał cech czaszki udomowionych psów.

– Najwcześniejsze fazy udomowienia psów są wciąż niejasne, a pierwsze psy nadal pozostają poza naszym zasięgiem. Jednak obecnie możemy z całą pewnością stwierdzić, że po pojawieniu się psów szybko uległy one dywersyfikacji. Ich wczesna różnorodność odzwierciedla zarówno naturalne presje ekologiczne, jak i głęboki wpływ życia u boku ludzi – konkluduje prof. Greger Larson z Uniwersytetu Oksfordzkiego, który również uczestniczył w najnowszych badaniach.

Źródło: Science

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy i podróżniczy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie. Miłośnik niewielkich, lokalnych muzeów. Uwielbia długie trasy rowerowe, szczególnie te prowadzące wzdłuż rzek. Lubi poznawać nieznane zakamarki Niemiec, zarówno na dwóch kółkach, jak i w czasie górskiego trekkingu.