Odkryto najstarszą znaną skamieniałość prehistorycznej mrówki. Ma 113 milionów lat i żuwaczki niczym kosy
Odkrycia dokonali naukowcy z Brazylii w… zbiorach muzeum zoologicznego Uniwersytetu w São Paulo. Skamieniałość z „piekielną mrówką” pochodzi z okresu kredy, ze stanowiska Crato Formation w północno-wschodniej Brazylii.
Spis treści
W Brazylii trochę przypadkiem odkryto najstarszą znaną mrówkę. W kolekcji skamieniałości Uniwersytetu w São Paulo naukowcy natrafili na egzemplarz dobrze zachowanej mrówki z podrodziny Haidomyrmecinae. Okazał się najstarszą znaną nauce skamieniałością mrówki. To odkrycie przesuwa ewolucję tych owadów o 13 milionów lat wstecz i zmienia nasze rozumienie bioróżnorodności prehistorycznego okresu kredy.
Haidomyrmecinae czyli wymarłe „piekielne mrówki”
Haidomyrmecinae, znane również jako „hell ants” (z ang. „piekielne mrówki”), to wymarła podrodzina mrówek, które żyły w okresie kredy, czyli około 100–79 milionów lat temu. Ich doskonale zachowane okazy odkryto m.in. w bursztynach z Ameryki Północnej, Europy i Azji. Skamieniałości, czyli szczątki zachowane w skałach są znacznie rzadsze. Chyba najbardziej niezwykłe znalezisko pochodzi z Mjanmy: jedna z piekielnych mrówek wciąż trzyma swoją ofiarę w żuwaczkach.
Haidomyrmecinae wymarły najprawdopodobniej jeszcze przed dinozaurami, czyli wcześniej niż 66 milionów lat temu. Podrodzina ta obejmuje 10 znanych rodzajów i 14 gatunków. Dotychczas sądzono, że piekielne mrówki pojawiły się około 100 milionów lat temu. Odkrycie naukowców z Brazylii przesuwa tę datę w przeszłość o kolejne 13 milionów lat.
Piekielne mrówki wyróżniały się niezwykłą morfologią. Posiadały sierpowate żuwaczki skierowane ku górze, które poruszały się w płaszczyźnie pionowej — w przeciwieństwie do poziomego ruchu żuwaczek u współczesnych mrówek. Na głowie miały podobny do rogu wyrostek, w kierunku którego zaciskały żuwaczki, tworząc unikatowy mechanizm chwytania ofiary. Być może najpierw nadziewały ofiarę na ostry wyrostek, a potem zabierały się za nią sierpowatymi żuwaczkami.
Najstarsza mrówka świata
Najnowsze odkrycie naukowców z Brazylii to skamieniałość piekielnej mrówki sprzed 113 milionów lat. Odkrycie opisano w artykule opublikowanym właśnie w czasopiśmie „Current Biology”. Skamieniałość została znaleziona w północno-wschodniej Brazylii, w miejscu znanym jako Crato Formation. To wapienne skały z niesamowitym bogactwem zachowanych skamieniałości z okresu kredy. Od 1863 roku wydobyto stamtąd już tysiące eksponatów – doskonale zachowane ryby wraz zawartością żołądków, ogromne ważki, latające pterozaury, płazy i bezkręgowce.
Nowy gatunek nazwano Vulcanidris cratensis. Jego odkrycie przesuwa początki istnienia mrówek o 13 milionów lat wstecz. Odkrycie sugeruje, że mrówki były owadami znacznie bardziej rozpowszechnionymi w okresie kredy, niż wcześniej sądzono. Jest to również pierwsza skamieniałość piekielnej mrówki znaleziona na terenie dawnego południowego superkontynentu Gondwana. Większość dotychczasowych znalezisk pochodziła z terenów dzisiejszej Mjanmy (dawniej Birma).
Skamieniałość namierzył entomolog Anderson Lepeco w bogatej kolekcji Muzeum Zoologii Uniwersytetu w São Paulo. Jej analiza została przeprowadzona przy użyciu tomografii komputerowej, na podstawie której wykonano szczegółowy model 3D.
Rola mrówek w ekosystemach
Mrówkowate to rodzina owadów, której roli nie sposób przecenić. Ich liczebność i zwyczaje znacząco wpływają na kształt ekosystemów. Występują pod każdą szerokością geograficzną, a biolodzy szacują że tysięcy ich gatunków jeszcze nie znamy. W Polsce występują 103 gatunki mrówek, na całym świecie – 16 tysięcy.
Mrówki spulchniają glebę podczas budowy mrowisk, uczestniczą w rozkładzie materii organicznej, rozsiewają nasiona wielu roślin, kontrolują populacje innych bezkręgowców, a same stanowią ważne źródło pożywienia dla licznych zwierząt. I tak od 113 milionów lat.
Źródło: Current Biology
Nasza autorka
Magdalena Rudzka
Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.