Na straży nieba. Coraz mniej drapieżników, coraz więcej pytań o przyszłość ekosystemu

Orzeł przedni to symbol siły i majestatu, ale dziś w Polsce żyje zaledwie 30–35 par lęgowych tego gatunku. Podobnie rzadkie są rybołowy, orlików grubodziobych mamy pewnie nie więcej niż tuzin, a gadożerów zaledwie kilka par lęgowych. Ta sytuacja to przede wszystkim efekt zmian środowiskowych.

– Największe zagrożenie to działalność człowieka: utrata siedlisk i żerowisk w skutek intensyfikacji rolnictwa, a także obecność gatunków inwazyjnych, takich jak bezlitośnie niszczący lęgi szop pracz – tłumaczy dr Piotr Mikołajczyk, główny specjalista ds. środowiska i bioróżnorodności w UNEP/GRID-Warszawa.

Ochrona prawna to początek

Choć wszystkie ptaki szponiaste w Polsce są objęte ochroną prawną, nie zwalnia nas to od troski i wysiłków na rzecz utrzymania, a czasem wręcz przetrwania ich populacji. W odpowiedzi na te wyzwania został stworzony „Program ochrony ptaków szponiastych w Polsce”. To trzyletnia inicjatywa koordynowana przez UNEP/GRID-Warszawa, a wspierana przez Fundację ORLEN. Jej celem jest ochrona oraz odbudowa krajowych populacji takich gatunków jak sokół wędrowny, orzeł przedni, bielik, orlik krzykliwy i rybołów.

– Ochrona ptaków szponiastych to dla nas szczególny projekt. Cieszymy się, że dzięki zaangażowaniu naszych partnerów, ekspertów z UNEP/GRID–Warszawa, możemy współpracować w ramach naszego wsparcia dla ochrony bioróżnorodności. To długofalowy projekt, uzupełniający pozostałe inicjatywy na rzecz utrzymania równowagi przyrodniczej – podkreśla Jacek Mazurczak, dyrektor Biura Relacji z Otoczeniem ORLEN.

Skuteczna pomoc w terenie

W ramach programu prowadzone są działania terenowe: montaż platform lęgowych i wszechstronny monitoring: obrączkowanie, montaż fotopułapek przy gniazdach czy zakładanie nadajników telemetrycznych. Uzupełnieniem są badania genetyczne oraz analizy kolizji z infrastrukturą. Kluczowe jest również wsiedlanie młodych sokołów, które pozwala na przywracanie gatunku w miejscach ich dawnego występowania.

Oprócz konkretnych działań ochronnych program obejmuje też edukację – szkolenia dla wolontariuszy i pracowników nadleśnictw, publikację materiałów promujących wiedzę o ptakach drapieżnych oraz transmisje online z gniazd. Powstał portal „Pomagamy szponiastym”, a program i jego bohaterowie są prezentowani także w mediach społecznościowych. Bo to właśnie świadomość społeczna bywa kluczowa w ich ochronie.

– Ochrona gatunków szponiastych nie kończy się na stworzeniu im warunków lęgowych. Bywa, że wymagane są interwencje – jak adopcje piskląt czy naprawa uszkodzonego gniazda – ale ogólnie w naturę nie ingerujemy bez potrzeby – podkreśla dr Mikołajczyk.

Zaangażowanie ORLEN w ochronę przyrody

– Projekt wpisuje się w strategię zrównoważonego rozwoju ORLEN, której kluczowym celem jest między innymi ochrona środowiska naturalnego. Dla nas – fundacji działającej w imieniu spółki, która sama ma przecież orła w logotypie – dołączenie do tego programu było oczywistością. Ptaki drapieżne są szczególnie wrażliwe na zmiany zachodzące w środowisku – często do bytowania potrzebują rozległych obszarów, a ich wymagania dotyczące miejsc, gdzie zakładają gniazda, są czasem bardzo specyficzne – mówi Katarzyna Harpak, prezeska zarządu Fundacji ORLEN.

Za realizację programu odpowiadają trzy organizacje, których doświadczenie i zaangażowanie w troskę o środowisko są nie do przecenienia. Centrum UNEP/ GRID-Warszawa, koordynator programu, działa od 1991 roku w strukturze Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska, realizując projekty z obszaru różnorodności biologicznej, ochrony środowiska czy zrównoważonej działalności biznesu. Dwie organizacje partnerskie: Komitet Ochrony Orłów oraz Stowarzyszenie Na Rzecz Dzikich Zwierząt „Sokół”, mają także ugruntowane wieloletnią działalnością kompetencje i doświadczenie.

Jak zaznacza dr Mikołajczyk, ten program nie jest papierową inicjatywą. To długofalowy projekt, który łączy wiedzę, doświadczenie i zaangażowanie, przekuwając je w konkretne działania ochronne. Dzięki niemu ptaki szponiaste wciąż będą mogły królować na polskim niebie.

Materiał promocyjny marki ORLEN