Lisówka pomarańczowa – jak ją rozpoznać i dlaczego nie warto jej zbierać?

Spis treści:

1. Typowe miejsca występowania
2. Grzyb o wielu nazwach
3. Czy lisówka pomarańczowa jest jadalna?
4. Jak odróżnić lisówkę pomarańczową od kurki?

Lisówka pomarańczowa to niewielki, ale niezwykle charakterystyczny grzyb z rodziny lisówkowatych, który wyróżnia się przede wszystkim intensywną barwą. Jej kapelusz osiąga średnicę od 2 do 7 cm i zmienia swój wygląd w trakcie rozwoju – u młodych okazów jest cienkomięsisty z podwiniętym brzegiem, natomiast u starszych lejkowato zapadnięty i najczęściej pofałdowany na brzegach. Jego powierzchnia bywa gładka lub delikatnie zamszowa, sucha i matowa, a kolory wahają się od żółtych aż po głębokie odcienie czerwonopomarańczowe. Nierzadko brzegi kapelusza są jaśniejsze lub niemal białe.

Od spodu znajdują się cienkie, gęsto ułożone blaszki, które zbiegają na trzon i często się rozwidlają. Ich barwa zazwyczaj współgra z kapeluszem – są pomarańczowożółte, jednak z czasem mogą blednąć. Trzon lisówki ma od 3 do 5 cm wysokości i od 3 do 10 mm grubości. Początkowo jest pełny, a w przypadku starszych okazów – pusty w środku. Jego powierzchnia może być lekko zamszowa. Kolor trzonu jest taki sam jak blaszek, jednak u podstawy przybiera ciemniejszy, brązowy odcień, a najniższy fragment często ma barwę białawą.

Miąższ lisówki jest miękki, włóknisty i soczysty – od żółtego po bladopomarańczowy. W smaku zazwyczaj jest cierpki, z wyczuwalną goryczką i kwaśną nutą. Zapach lisówki określany jest jako słaby lub niewyraźny.

Typowe miejsca występowania

Lisówki pomarańczowe pojawiają się jesienią, zazwyczaj od września do listopada. Rosną najliczniej w wilgotnych częściach lasów iglastych i mieszanych. Okazy tego grzyba mogą występować pojedynczo lub w grupach (niekiedy bardzo licznych) pod jodłami, bukami i sosnami. Lisówka pojawia się najczęściej na podłożu próchniczym, które powstało z igliwia, liści i niewielkich odpadów drewna, a także w mchu oraz na spróchniałych pniach i gałęziach. Co ciekawe, można ją znaleźć także rosnącą wprost na ziemi.

Czy lisówka pomarańczowa rośnie w Polsce?

Grzyby te występują praktycznie we wszystkich regionach Polski. Szczególnie licznie rosną na nizinach i wyżynach (województwa: pomorskie, wielkopolskie, mazowieckie, śląskie, małopolskie itd.) oraz na pogórzu i w niższych partiach gór (do ok. 800–900 m n.p.m., zwłaszcza na wilgotnych stokach Beskidu czy Gór Świętokrzyskich).

W wyższych partiach gór (powyżej 900 m n.p.m.) lisówka pomarańczowa jest coraz rzadsza z uwagi na ubogie, kamieniste podłoże i rzadkie drzewostany iglaste. Jednak pojedyncze okazy mogą pojawić się także tutaj.

Jest bardzo rozpowszechniona w Polsce, ponieważ gatunek nie ma wysokich wymagań środowiskowych. Dzięki tym adaptacjom lisówka pomarańczowa potrafi szybko zajmować przyjazne środowiska leśne i odgrywa ważną rolę saprofityczną, rozkładając opadłe igliwie i drobne gałęzie.

Grzyb o wielu nazwach

Pierwsze wzmianki o lisówce pomarańczowej pojawiły się w 1781 r., jednak jej obecna nazwa systematyczna (Hygrophoropsis aurantiaca) została użyta po raz pierwszy w 1921 roku. Co ciekawe, polska nazwa tego grzyba, lisówka pomarańczowa, która została podana w 1968 roku, nie jest jedynym określeniem używanym w rodzimych opracowaniach. Ten gatunek grzyba bywa też nazywany kurką jadowitą i lejkówką pomarańczową. Dodatkowo w powszechnym użyciu pojawiają się nazwy takie jak fałszywa kurka, fałszywa kurzajka czy fałszywa liszka.

Czy lisówka pomarańczowa jest jadalna?

Lisówka pomarańczowa to grzyb klasyfikowany jako niejadalny i lekko trujący. Choć w starych przewodnikach można natknąć się na opinie, że „mniejsza ilość nie szkodzi”, nie warto ryzykować z uwagi na zawartość arabitolu, który wywołuje objawy zatrucia. Do spożywania nie zachęca też jej łykowaty miąższ i gorzko-kwaśny smak.

Objawy zatrucia lisówką pomarańczową to przede wszystkim zaburzenia żołądkowo-jelitowe typowe dla zatrucia gastrycznego. U chorego pojawiają się zazwyczaj:

• nudności i wymioty,
• silne bóle brzucha,
• biegunka,
• ból głowy.

Powyższe symptomy pojawiają się zwykle w ciągu kilku godzin od posiłku i utrzymują się do kilkunastu godzin. Jeśli podejrzewasz u siebie zatrucie lisówką pomarańczową, koniecznie zasięgnij porady lekarza!

Zamiast ryzykować, wybieraj grzyby powszechnie uznane za jadalne i smaczne – zobacz, co można bezpiecznie jeść w lesie.

Jak odróżnić lisówkę pomarańczową od kurki?

Jedna z podstawowych zasad zbierania grzybów mówi, że jeśli masz choćby cień wątpliwości, nie zbieraj grzyba, gdyż żaden okaz nie jest wart ryzyka. Dobrze jednak mieć świadomość, że istnieje kilka cech, które pomagają odróżnić lisówkę pomarańczową od kurki.

Choć na pierwszy rzut oka lisówka pomarańczowa i kurka (pieprznik jadalny) mogą wyglądać podobnie, wystarczy zwrócić uwagę na kilka kluczowych cech:

• barwa trzonu: u kurki jest jasno-pomarańczowy i blady, natomiast u lisówki intensywnie pomarańczowy;
• barwa kapelusza: lisówka pomarańczowa ma kapelusz w bardziej intensywnym kolorze niż kurka;
• struktura blaszek: kurka ma fałdki układające się nierównomiernie i często w kształt litery „Y”. Natomiast lisówka pomarańczowa ma cienkie, gęste blaszki, które leżą blisko siebie;
• kształt trzonu: u kurki jest krótki, grubszy i cylindryczny. Z kolei lisówka ma smukły, cienki i nieco elastyczny trzon;
• zapach: kurka charakteryzuje się przyjemnym, łagodnym aromatem, podczas gdy lisówka ma słabo wyczuwalny zapach.