Ptak o rozwidlonym ogonie, który mistrzowsko wykorzystuje ludzi. Jeden z największych spryciarzy wśród drpaieżników
Kania ruda, nazywana również kanią rdzawą, przyciąga uwagę zarówno doświadczonych ornitologów, jak i osób dopiero odkrywających świat ptaków. Ten niezwykle charakterystyczny ptak o rdzawych piórach jest jednym z najbardziej efektownych drapieżników Europy. Jego zwiększająca się w ostatnich latach liczebność w polskim krajobrazie świadczy o skuteczności działań ochronnych i rosnącej świadomości ekologicznej.
Spis treści:
Kania ruda należy do rodziny jastrzębiowatych, ale nie jest jastrzębiem w ścisłym znaczeniu tego słowa. Choć łączy ją z nimi wiele cech biologicznych, należy do odrębnej grupy ptaków drapieżnych z rodzaju Milvus. To właśnie tam klasyfikowane są dwa europejskie gatunki: kania ruda (Milvus milvus) i kania czarna (Milvus migrans).
Kania ruda to ptak, który wyróżnia się szczególnie charakterystyczną sylwetką, zupełnie inną niż u jastrzębia, co ułatwia jej rozpoznawanie w terenie. Ma dłuższe, bardziej elastyczne skrzydła, które pozwalają jej szybować lekko i elegancko. Typowa dla niej jest także głęboko wcięta, rozwidlona sterówka – cecha, której jastrzębie nie posiadają.
Jak wygląda kania?
Kania ruda to jeden z najłatwiejszych do rozpoznania drapieżników Europy. Jej smukła, zwrotna sylwetka i charakterystycznie rozwidlony ogon natychmiast przyciąga wzrok, podobnie jak intensywnie ruda barwa piór. W locie widać wyraźne kontrasty – skrzydła mają jasne „okna” na spodzie, a ogon jest z wierzchu rdzaworudy, a od spodu jasnoszary. U dorosłych ptaków głowa jest popielata, co dodaje im niemal dostojnego wyglądu.
Młode ptaki są mniej kontrastowe, ich upierzenie jest bardziej jednolite, a ogon ma słabiej zaznaczone wcięcie. Dopiero z wiekiem wybarwiają się intensywniej, a rdzawy odcień piór staje się coraz bardziej widoczny. Właśnie ta cecha odpowiada za alternatywną nazwę ptaka, kania rdzawa, która jest spotykana w części publikacji przyrodniczych.
U kani rudej nie da się przeoczyć jej wyjątkowego sposobu poruszania się. To ptak, który zdaje się wykorzystywać nawet najmniejszy podmuch wiatru. Jest w stanie szybować długo i lekko, przechylając skrzydła i dokonując subtelnych korekt sterówką. Dzięki temu nie musi intensywnie machać skrzydłami, co pozwala jej oszczędzać energię i przemierzać duże odległości niewielkim kosztem.
Występowanie i gniazdo
Kania ruda w Europie jest gatunkiem stosunkowo rozpowszechnionym, bo spotkać ją można aż w 20 krajach na naszym kontynencie. Najwięcej ptaków tego gatunku zamieszkuje Niemcy, Francję i Hiszpanię. Preferuje krajobrazy mozaikowe, czyli takie, w których pola, łąki, niewielkie zadrzewienia i doliny rzeczne przeplatają się w harmonijny sposób. To środowisko daje jej dostęp do pokarmu, umożliwia łatwe szybowanie i zapewnia odpowiednie miejsca do zakładania gniazd.
Kania ruda jest ptakiem migrującym na krótkie zasięgi. Gatunek ten zimuje najczęściej na południu Europy, szczególnie w rejonie basenu Morza Śródziemnego. Można go więc spotkać w Hiszpanii, Portugalii i Francji.
Ptak ten najchętniej buduje gniazdo na dużych drzewach, wybierając skraje lasów lub pojedyncze kępy drzew rosnących na terenach otwartych. Gniazda kani rudej są dość masywne, ale konstruowane z różnorodnych materiałów – od gałęzi po elementy zbierane z otoczenia, czego konsekwencją bywa obecność fragmentów papieru, folii czy sznurków wplecionych między gałązki. Kania ruda niemal każdego roku buduje nowe gniazdo, a na jego lokalizację wybiera najczęściej miejsce niewiele oddalone od poprzedniego.
Kania w Polsce ma się coraz lepiej!
Kania występuje w Polsce i jest jednym z ciekawszych przykładów gatunków, które w naszym kraju odbudowują swoją populację. Jeszcze w latach 70. i 80. XX wieku liczebność kani rudej była bardzo niska, a gatunek znajdował się na granicy przetrwania. Wprowadzone działania ochronne przyniosły jednak wymierne efekty. Na zauważany wzrost populacji w naszym kraju wpływa też napływ ptaków z Niemiec.
Dziś kania ruda gniazduje przede wszystkim w zachodniej i północnej części kraju. Największe populacje obserwuje się na Pomorzu Zachodnim, w Wielkopolsce i na Dolnym Śląsku. Coraz częściej widywana jest również na Warmii i Mazurach.
Rozmnażanie
Okres lęgowy kani rudej rozpoczyna się wczesną wiosną. Już w marcu ptaki zajmują terytoria i rozpoczynają rytuał godowy, który obejmuje między innymi budowanie lub naprawianie gniazda. Samica składa zazwyczaj dwa lub trzy jaja, które wysiaduje przez około miesiąc. Samiec w tym czasie odpowiada za dostarczanie pożywienia i obronę terytorium.
Kania ruda inwestuje dużo energii w wychowanie potomstwa – ptaki karmią je regularnie, a w okresach chłodu ogrzewają własnym ciałem. Młode opuszczają gniazdo zwykle w wieku około siedmiu tygodni, jednak przez dłuższy czas pozostają w pobliżu rodziców, ucząc się latania, polowania i rozpoznawania terenu. W sierpniu młode migrują przed nadchodzącą zimą, a starsze ptaki odlatują partiami aż do października.
Pożywienie
Choć kania jest drapieżnikiem, jej dieta jest bardziej zróżnicowana, niż mogłoby się wydawać. Ptak ten wykorzystuje przede wszystkim swoją doskonałą umiejętność szybowania, aby wypatrywać pokarm z dużej wysokości. Żywi się małymi ssakami, ptakami (w tym jajkami i pisklętami) oraz płazami, ale równie chętnie zjada padlinę, co odróżnia ją od wielu innych drapieżników. Dzięki temu pełni ważną funkcję w ekosystemie, pomagając usuwać martwe zwierzęta z krajobrazu i ograniczając rozprzestrzenianie chorób.
Kania ruda chętnie poluje również na owady i ryby, szczególnie wtedy, gdy są łatwo dostępne. To ptak, który potrafi elastycznie dopasowywać strategię żerowania do warunków środowiskowych, co niewątpliwie przyczyniło się do jego sukcesu ewolucyjnego. W wielu regionach Europy obserwuje się również jej obecność w pobliżu gospodarstw rolnych, gdzie wypatruje pozostałości po pracach polowych.
Czy ptak kania jest pod ochroną?
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody klasyfikuje kanię rudą jako gatunek chroniony najmniejszej troski. Ptak ten jest w Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą, co oznacza zakaz zabijania, niszczenia gniazd, płoszenia ptaków i ingerowania w miejsca lęgowe. Co więcej, w okolicy ich gniazd obowiązuje strefa ochronna, wprowadzono też programy monitoringu, które pozwalają regularnie oceniać stan populacji i reagować na ewentualne zagrożenia.
Najpoważniejsze wyzwania, z jakimi mierzy się obecnie kania, to skażenie środowiska, utrata bioróżnorodności na terenach rolniczych oraz zatrucia środkami chemicznymi. W niektórych regionach Europy duży problem stanowi także nielegalne strzelanie do drapieżników.
Źródło: National Geographic Polska
Nasza autorka
Marzena Wardyn-Kobus
Autorka tekstów z pogranicza przyrody, kultury i podróży. W serwisie tworzy artykuły popularnonaukowe o otaczającym nas świecie, łącząc rzetelną wiedzę z przystępnym językiem i dbałością o szczegóły. Pisze, by zachęcać innych do uważnego kontaktu z przyrodą – nawet tą najbliższą, tuż za domem. Kaszubka mieszkająca na Kujawach, zakochana w górskich szlakach i leśnych bezdrożach. Jej przydomowy ogródek to strefa zrównoważonego eksperymentowania – dąży do tego, by uprawiać rośliny ekologicznie, z szacunkiem dla natury. Wolne chwile spędza z książką, wędrując po lesie lub tworząc makramy.