Kameleony „Pinokio” wodziły naukowców za nos przez 150 lat. Teraz badacze poznali prawdę

Madagaskar to prawdziwe królestwo kameleonów. Tam żyje ponad 40% wszystkich znanych gatunków tych fascynujących gadów. Jednak to, co rzuca się w oczy najbardziej, są ich niesamowite nosy – i przez lata wprowadzały naukowców w błąd. Międzynarodowy zespół badaczy odkrył niedawno, że dwie odmiany kameleonów, które były dobrze znane od 150 lat, w rzeczywistości są zupełnie nowymi, odrębnymi gatunkami. Ustalenie opisano na łamach czasopisma „Salamandra”.

Kluczowe okazały się analizy genetyczne, które dowiodły, że wygląd zewnętrzny może być bardzo zwodniczy. W rezultacie mały kameleon z wyjątkowo długim nosem, znany popularnie jako „kameleon Pinokio”, w końcu otrzymał oficjalną naukową nazwę. Idealnie do niego pasuje: Calumma pinocchio.

Od obserwacji do odkrycia

Kameleon „Pinokio” był wcześniej zaliczany do Calumma gallus. O przynależności decydował głównie kształt jego wydłużonego wyrostka na pysku. Samce C. pinocchio charakteryzują się bardzo długim, gładkim wyrostkiem przypominającym włócznię. Wyrostek ten może osiągać 14–20% długości ich pyska.

Naukowcy opisali teraz również drugi gatunek kameleona, chociaż jego nazwa nie jest już tak chwytliwa. Jest to Calumma hofreiteri. Te zwierzęta wcześniej mylnie przypisywano do gatunku Calumma nasutum, również ze względu na podobieństwa w kształcie nosa. Calumma hofreiteri wyróżnia się mniejszym, zaokrąglonym wyrostkiem nosowym, a w przeciwieństwie do C. gallus, ma wyraźny grzebień grzbietowy.

Badacze doszli do wniosku, że to właśnie te charakterystyczne wyrostki nosowe wodziły ich dotychczas za nos. – Nasze badania wykazały również, że wyrostki nosowe mogą stosunkowo szybko zmieniać długość, kształt i kolor. Najwyraźniej podlegają one szybkiej ewolucji, prawdopodobnie spowodowanej indywidualnymi preferencjami samic w doborze partnera – wyjaśnia pierwszy autor badania dr Frank Glaw z Państwowej Kolekcji Zoologicznej, należącej do Bawarskich Państwowych Zbiorów Historii Naturalnej.

Niezastąpiona genetyka

Aby ostatecznie rozwiązać taksonomiczną zagadkę, zespół badawczy wykorzystał nowoczesną technikę pozwalającą na pozyskanie i sekwencjonowanie DNA (w tym tego mitochondrialnego) z okazów muzealnych, nawet tych mających ponad sto lat. Nowe wyróżnione gatunki są od siebie tak odległe genetyczne, jak inne znane gatunki kameleonów.

Najstarszym okazem wziętym pod uwagę w tym badaniu był kameleon zebrany w 1836 roku. – Ta praca pokazuje ogromny potencjał nowych metod muzeomicznych [zastosowanie nowoczesnych metod genetycznych do pozyskiwania sekwencji DNA z historycznych okazów muzealnych – przyp. red.] w prawidłowej klasyfikacji historycznych okazów muzealnych – podkreśla jeden z autorów badania, prof. Miguel Vences z Politechniki w Brunszwiku.

Biorąc pod uwagę dwa nowo opisane gatunki, na Madagaskarze znanych jest obecnie dokładnie 100 gatunków kameleonów. Łącznie, na całym świecie istnieje 236 gatunków tej unikatowej grupy jaszczurek.

Źródło: Salamandra

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy i podróżniczy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie. Miłośnik niewielkich, lokalnych muzeów. Uwielbia długie trasy rowerowe, szczególnie te prowadzące wzdłuż rzek. Lubi poznawać nieznane zakamarki Niemiec, zarówno na dwóch kółkach, jak i w czasie górskiego trekkingu.