Jeden kieł, a robi z nim cuda. Narwal jednozębny zadziwia naukowców

Spis treści:

1. Narwal jednozębny – wygląd i cechy morfologiczne
2. Środowisko życia i występowanie narwali
3. Co je narwal jednozębny?
4. Rozmnażanie i rozwój młodych
5. Rola kła narwala
6. Zagrożenia i ochrona gatunku

Narwal jednozębny należy do rzędu waleni (Cetacea), podrzędu zębowców (Odontoceti), i rodziny narwalowatych (Monodontidae), do której należy także białucha arktyczna. Naukowa nazwa Monodon monoceros pochodzi od greckich słów „monos” – jeden i „odous” – ząb, co dosłownie znaczy „jeden ząb”. Narwal jednozębny to gatunek monotypowy, bez wyróżnionych podgatunków. Z punktu widzenia ewolucji, uważa się, że narwale wyewoluowały w plejstocenie, dostosowując się do surowych warunków lodowych północnych oceanów.

Narwal jednozębny – wygląd i cechy morfologiczne

Narwale osiągają długość od 4 do 5,5 metra i ważą od 800 kg do 1600 kg. Samce są zwykle większe i cięższe niż samice. Ich ciało jest walcowate, bez płetwy grzbietowej. Ta cecha ułatwia poruszanie się pod lodem morskim. Skóra narwala zmienia kolor wraz z wiekiem. Młode są niebieskoszare, dorosłe marmurkowe, a bardzo stare osobniki przybierają barwę niemal całkowicie białą.

Najbardziej charakterystyczną cechą narwala jest przerośnięty lewy kieł. To długi, spiralnie skręcony narząd, który może mierzyć nawet do 3 metrów. Kieł ten posiada miliony zakończeń nerwowych. Najnowsze badania wskazują, że pełni funkcję czuciową – wykrywa zmiany ciśnienia, temperatury i zasolenia wody.

Środowisko życia i występowanie narwali

Narwale zamieszkują zimne wody arktyczne, głównie wzdłuż wybrzeży Kanady, Grenlandii, Norwegii i Rosji. Spotykane są na obszarach pokrytych lodem morskim, często w pobliżu polinii – naturalnych otworów w lodzie, które umożliwiają im oddychanie. Ich migracje są sezonowe – zimą przebywają w głębszych, lodowych wodach, latem migrują w kierunku ujść rzek i fiordów.

Badania z wykorzystaniem tagów satelitarnych pokazują, że narwale mogą przemieszczać się nawet o 1500 km między sezonowymi siedliskami. Ich środowisko życia jest niezwykle wrażliwe na zmiany klimatu. Topniejące lodowce stanowią poważne zagrożenie dla ich populacji.

Zachowanie i tryb życia

Narwale żyją w grupach liczących od kilku do kilkudziesięciu osobników. W sezonie migracyjnym tworzą stada liczące setki zwierząt. Są zwierzętami społecznymi i komunikują się za pomocą szerokiego wachlarza dźwięków. Są to kliknięcia, świsty i zgrzyty. Pełnią one funkcję echolokacyjną oraz społeczną.

Narwale nurkują na głębokości ponad 1500 metrów i mogą pozostawać pod wodą do 25 minut. Podczas nurkowań używają echolokacji do lokalizowania zdobyczy i poruszania się w ciemnych, mętnych wodach.

Co je narwal jednozębny?

Narwale są mięsożerne. Ich dieta opiera się głównie na dorszach arktycznych, halibutach grenlandzkich, kałamarnicach, krewetkach i rybach głębinowych. Żerują głównie zimą, kiedy zapotrzebowanie energetyczne jest największe.

Według badań z 2020 roku narwale używają swoich kłów nie tylko do interakcji społecznych, ale także do ogłuszania ofiar – szybkim ruchem uderzają ryby przed ich połknięciem. Ich sposób żerowania opiera się na cichej lokalizacji ofiary i błyskawicznym ataku.

Rozmnażanie i rozwój młodych

Narwale rozmnażają się wiosną, a okres ciąży trwa około 15 miesięcy. Samica rodzi jedno młode, zwykle co 3 lata. Młode, mierzące ok. 1,5 metra i ważące ok. 80 kg, rodzą się w letnich siedliskach, gdzie temperatura wody jest nieco wyższa.

Samice karmią potomstwo mlekiem przez ponad rok. Młode uczą się zachowań łowieckich i nawigacyjnych przez kolejne lata. Samce osiągają dojrzałość płciową później niż samice – około 9 roku życia – i żyją średnio 40–50 lat, choć udokumentowano osobniki przekraczające wiek 60 lat.

Rola kła narwala

Funkcja kła narwala była przez lata przedmiotem spekulacji. Dziś wiadomo, że to wysoce unerwiony organ czuciowy. Spełnia także funkcje społeczne – jest wykorzystywany w rytuałach godowych, walkach samców o dominację oraz do „testowania” parametrów wody.

Co ciekawe, u ok. 15% samców rozwijają się dwa kły, co czyni je jeszcze bardziej niezwykłymi. Samice również mogą posiadać kieł, choć zazwyczaj jest on mniejszy i rzadziej spotykany.

Zagrożenia i ochrona gatunku

Największym zagrożeniem dla narwali są zmiany klimatu. Topniejący lód morski prowadzi do utraty siedlisk, a nowe szlaki żeglugowe i aktywność człowieka (np. odwierty ropy i gazu) wprowadzają zanieczyszczenie hałasem i substancjami toksycznymi.

Narwale są bioakumulatorami. To oznacza, że gromadzą w tkankach toksyczne substancje, jak rtęć i PCB. Dodatkowo hałas generowany przez statki zaburza ich echolokację i może prowadzić do dezorientacji oraz utraty zdolności polowania.

Polowania i działalność człowieka

Inuici mają prawo do tradycyjnych polowań na narwale, co jest regulowane kwotowo. Jednakże nielegalne pozyskiwanie kłów do celów komercyjnych nadal się zdarza. Handel kłami narwala jest obecnie ściśle kontrolowany przez konwencję CITES.

W średniowiecznej Europie kły narwala były sprzedawane jako „rogi jednorożca”, rzekomo o właściwościach leczniczych. Były niezwykle cenne – droższe od złota – i znajdowały się w skarbcach monarchów. Dziś narwal jest symbolem Arktyki i ikoną ochrony przyrody. Dla Inuitów to nie tylko źródło pożywienia, ale też ważny elementy duchowości i sztuki.

Źródło: National Geographic Polska