Jak się zachować podczas spotkania z rekinem? To zachowanie uratuje ci życie

Spis treści:

1. Rekiny z bliska
2. Mit żarłacza białego
3. Zasady bezpieczeństwa w pobliżu rekinów
4. Kiedy rekin jest w trybie polowania
5. Jak czytać mowę ciała rekina
6. Obalanie stereotypów o rekinach

Choć rekiny nie są bezmyślnymi ludojadami, za jakie czasem się je uważa, eksperci wiedzą, że bezpieczeństwo wymaga umiejętności, wiedzy i praktyki. Ostrze zębów, martwe oczy i apetyt na ludzkie mięso — tak filmy często przedstawiają typowe zachowanie rekinów. Ale jak naprawdę wygląda przebywanie w wodzie z tymi drapieżnikami ?

Rekiny istnieją na Ziemi dłużej niż drzewa, a gatunków jest ponad 500 — od niesławnego żarłacza białego i ikonicznego młota, po łagodnego rekina wielorybiego i miniaturowego rekina karłowatego. Niezależnie od wielkości, rekiny potrafią być nieprzewidywalne, dlatego ważne jest, aby osoby dzielące z nimi wodę miały wiedzę, doświadczenie i szacunek dla tych zwierząt.

Rekiny z bliska

Podczas kręcenia programu „National Geographic Explorer” Bertie Gregory przeżył swoje – jak to nazwał – „najlepsze w historii” nurkowanie z rekinami w „mrocznej” podwodnej jaskini Cathedral przy rafie Aliwal Shoal w RPA. – W tej jaskini krążyło aż 40 rekinów piaskowych – opowiada. Dorastają one do około 3 metrów długości i mają przerażająco wyglądające paszcze z setkami igiełkowatych zębów.

Gregory jednak się nie bał. – Strach wynika z braku zrozumienia – mówi. Wie, że te ostre zęby są przystosowane do chwytania, a nie rozcinania, więc ofiara musi być na tyle mała, by można ją było połknąć. – Jestem zbyt duży, by zmieścić się w ich gardle, więc nie mogą mnie przeżuć.

Mit żarłacza białego

Nawet żarłacze białe, prawdopodobnie najbardziej przerażające ryby na świecie, nie są bezmyślnymi pożeraczami ludzi. – Nie jesteśmy w ich menu – tłumaczy Gregory. – Mamy mało tłuszczu i smakujemy dziwnie. Dorosłe żarłacze białe ewoluowały, by żywić się fokami i lwami morskimi ze względu na ich bogaty w energię tłuszcz, w przeciwieństwie do chudych ludzi.

Choć ataki rekinów są niezwykle rzadkie — w 2024 roku odnotowano 47 niesprowokowanych pogryzień — najlepszym sposobem, by uniknąć incydentu, jest zrozumienie warunków i zachowania zwierząt.

Zasady bezpieczeństwa w pobliżu rekinów

Naukowczyni Melissa Cristina Márquez, która nurkuje z rekinami od ponad dekady, zawsze starannie analizuje czynniki środowiskowe przed wejściem do wody z jakimkolwiek gatunkiem rekina, szczególnie dużym.

– Nigdy nie wchodzę do wody, jeśli w okolicy jest silny zapach przynęty lub padliny, chyba że to kontrolowane warunki badawcze – mówi. Dla doświadczonych profesjonalistów protokoły bezpieczeństwa to rzecz niepodlegająca negocjacjom: współpraca z wyszkoloną załogą, jasne procedury, używanie kija bezpieczeństwa, aby zawsze mieć coś pomiędzy sobą a nadmiernie ciekawskim rekinem.

Kiedy rekin jest w trybie polowania

Pora dnia też ma znaczenie. Rekiny polują zwykle o świcie i o zmierzchu, dlatego doświadczeni profesjonaliści unikają tych godzin, zwłaszcza gdy woda jest mętna. – Jeśli rekiny polują w wodzie o słabej widoczności, mogą pomylić człowieka z foką – wyjaśnia Gregory.

– Kiedy duży rekin drapieżny ugryzie „na próbę” i zorientuje się, że człowiek nie jest pokarmem, ofiara może już mieć katastrofalne obrażenia. Chodzi o to, by nie dać im szansy na popełnienie błędu – dodaje.

Jak czytać mowę ciała rekina

Rekiny wysyłają sygnały, jeśli potrafi się czytać ich mowę ciała. Oznaki dyskomfortu lub pobudzenia to m.in. szarpane ruchy, uniesienie głowy, opuszczenie płetw piersiowych w dół i wygięcie grzbietu. – Jeśli zauważam przesadne machanie ogonem, ciaśniejsze krążenie, uderzanie w obiekty lub kilkukrotne bliskie przepłynięcie, to sygnał, że czas spokojnie i szybko opuścić wodę – mówi Márquez.

Podczas przebywania w wodzie z rekinami trzeba zachować spokój, poruszać się powoli, unikać gwałtownych ruchów i mieć zdrowy respekt wobec ich możliwości. – Zawsze miej oczy dookoła głowy – radzi Lacey Williams, ekolożka zajmująca się zachowaniami rekinów. Nie odwracaj się do rekina plecami i utrzymuj kontakt wzrokowy — jako drapieżniki z zasadzki rekiny rzadziej postrzegają cię jako potencjalną ofiarę, gdy cały czas patrzysz im w oczy.

Obalanie stereotypów o rekinach

Choć ostrożność jest wskazana, rekin nie będzie próbował ugryźć każdego człowieka, którego zobaczy. Wiele gatunków — w tym młoty czy kosogonki — jest płochliwych i unika nurków. Dla drapieżnych gatunków, takich jak rekin tygrysi, żarłacz tępogłowy czy żarłacz biały, pogoń za zdobyczą zużywa dużo energii, więc muszą mieć pewność, że wysiłek się opłaci i nie zostaną ranne.

– Staram się utrzymywać pozycję pionową w wodzie, by wyglądać na większą i mniej atrakcyjną – żartuje Márquez – choć przy moim 155 cm wzrostu nie wiem, na ile to działa.

Eksperci podkreślają, że należy unikać stresowania rekinów. – To dzikie zwierzęta i każde spotkanie powinno odbywać się na ich warunkach – mówi Márquez. Oznacza to dawanie im przestrzeni i nigdy nie gonienie ani nie osaczanie. – Pływanie z rekinami to przywilej, a nie wyczyn dla adrenaliny.

Najważniejsze: nigdy, przenigdy nie próbuj dotknąć rekina. – Nikt z nas nie lubi, gdy ktoś nas dotyka bez naszej zgody – dodaje Williams. – Tak samo jest z rekinami i innymi zwierzętami.

Niektórzy eksperci obawiają się, że wzrost liczby nagrań w mediach społecznościowych z interakcji profesjonalistów z rekinami zachęca ludzi do podejmowania zbędnego ryzyka — i czasem doznawania obrażeń. – Ludzie myślą, że mogą po prostu podpłynąć i dotknąć albo przejechać się na rekinie, a to absolutnie nieprawda – mówi Williams, nawet w przypadku łagodnych gatunków.

Zdaniem Gregory’ego w przypadku rekinów ludzie często obawiają się nie tego, co trzeba. Te majestatyczne zwierzęta są zagrożone przez działalność człowieka — w tym nadmierne połowy, utratę siedlisk i zanieczyszczenia. – Zbyt długo martwiliśmy się o rekiny, zamiast martwić się o nie – podsumowuje.

Źródło: National Geographic