Gadożer na Lubelszczyźnie – tajemniczy łowca węży w akcji!
Na Lubelszczyźnie pojawił się gadożer – ptak tak rzadki, że w Polsce widuje się go tylko w wybranych miejscach. Ten mistrz polowania na węże kryje się w tajemniczych lasach, torfowiskach i otwartych polanach. To jeden z 9 gatunków orłów w Europie i jeden z 4 w Polsce – odkryj jego sekrety!
Spis treści:
- Rzadkie stwierdzenie gadożera na Lubelszczyźnie
- Węże na celowniku – kim jest gadożer?
- Endemit polskich lasów – naturalne środowisko gadożera
- Rzadkie gatunki ptaków drapieżnych na Lubelszczyźnie
- Lubelszczyzna – ostoja pierzastych mieszkańców
Gadożer to niezwykle rzadki drapieżnik w Polsce, wyspecjalizowany w polowaniu na węże. W 2025 roku odnotowano go ponad 100 razy, a najczęstsze obserwacje pochodzą z Lubelszczyzny. Przypomina dużą mewę, ale wyróżnia się masywnymi skrzydłami i charakterystycznym ubarwieniem. To krytycznie zagrożony ptak w naszym kraju, a jego obecność na Lubelszczyźnie podkreśla znaczenie regionu jako ostoi dla najbardziej tajemniczych i zagrożonych ptaków szponiastych.
Rzadkie stwierdzenie gadożera na Lubelszczyźnie
7 września 2025 roku w gminie Łaszczów (woj. lubelskie) zaobserwowano gadożera (Circaetus gallicus) – jednego z najrzadszych ptaków szponiastych w Polsce. Gatunek ten należy do dziewięciu orłów występujących w Europie, z czego w naszym kraju stwierdzono tylko cztery.
Jak podaje Ornitho.pl, w tym roku odnotowano gadożera w Polsce ponad 100 razy, głównie na obszarze wyżyn polskich i nizin środkowopolskich. Do niedawna pojedyncze lęgi tego ptaka potwierdzano w Puszczy Białowieskiej, Augustowskiej i Solskiej, a także na Podlasiu i prawdopodobnie w Bieszczadach.
Węże na celowniku – kim jest gadożer?
Gadożer, znany również jako krótkoszpon, to imponujący ptak drapieżny wyspecjalizowany w polowaniu na węże. Najczęściej jego ofiarą padają zaskrońce – niejadowite i najpospolitsze gady w Polsce. Krótkoszpon nie gardzi jednak także płazami, ptakami czy drobnymi ssakami.
Wielkością przypomina dużą mewę, którą często widujemy w miastach, lecz wyróżnia się znacznie większymi skrzydłami. Grzbiet i lotki ma ubarwione brązowo, natomiast biały brzuch zdobią brunatne plamki układające się w poprzeczne pręgi. Samiec i samica wyglądają podobnie, a różnica płciowa sprowadza się głównie do rozmiaru – samice są większe. Jak pisał w swoim wierszu Franciszek Kobryńczuk, polski lekarz weterynarii: „to drapieżnik – ten gadożer, zwany także krótkoszponem. W białowieskim mieszka borze. Ma od siebie większą żonę”.
Endemit polskich lasów – naturalne środowisko gadożera
Gadożer wybiera do gniazdowania urozmaicone siedliska – rozległe kompleksy leśne z obecnością bagien, torfowisk i otwartych przestrzeni, bogatych w węże, które stanowią jego główne pożywienie. Wybitny polski ornitolog XX wieku, Jan Sokołowski, w dziele „Ptaki ziem polskich” pisał o krótkoszponie: „żyje tajemniczo w okolicach mało uczęszczanych przez człowieka. W locie przypomina myszołowa (Buteo buteo), ale jest od niego większy. Gniazdo ścieli tuż przy pniu drzewa lub na bocznej gałęzi, i zawsze w tej części lasu, która najbardziej obfituje w łąki, polany i brzegi wód”.
Krótkoszpony łączą się w pary wyłącznie na czas lęgów. Samica składa jedno jajo i wysiaduje je ponad 40 dni, podczas gdy samiec poluje i przynosi jej pokarm. Młode, które przychodzi na świat, dorasta powoli – dojrzałość płciową osiąga dopiero w wieku 3-4 lat i wtedy może rozpocząć własne lęgi.
Rzadkie gatunki ptaków drapieżnych na Lubelszczyźnie
- Puszczyk mszarny (Strix nebulosa) – pierwsze stwierdzenie tej rzadkiej sowy odnotowano w Lasach Sobiborskich w 2010 roku. W 2024 krajową populację szacowano na ok. 9 par lęgowych.
- Kobczyk (Falco vespertinus) – niewielki sokół, polujący m.in. na nietoperze. Dziś regularnie przelotny w Polsce, często obserwowany na Lubelszczyźnie (ostatni potwierdzony lęg kraju odnotowano w 1942 r. pod Makowem Mazowieckim).
- Sokół wędrowny (Falco peregrinus) – na przełomie XIX i XX w Europie było ok. 4 tys. par, a ostatnie gniazdo przed zanikiem populacji stwierdzono w 1964 r. Pierwsze udane lęgi po introdukcji zanotowano w 1998 roku.
- Orzeł cesarski (Aquila heliaca) – zagrożony gatunek majestatycznego orła, w Polsce nie gniazduje. Do 2023 r. stwierdzono ok. 135 obserwacji, obejmujących 139 osobników (dane Komisji Faunistycznej 2007–2024).
- Orlik krzykliwy (Clanga pomarina) – najmniejszy z orłów w Polsce. Według najnowszych danych Komitetu Ochrony Orłów krajowa populacji liczy ok. 2 tys. par, z czego na Lubelszczyźnie w 2017 r. odnotowano ponad 400 par.
- Trzmielojad (Pernis apivorus) – krewniak myszołowa zwyczajnego, nieliczny gatunek lęgowy w Polsce. W ostatniej dekadzie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska populację krajową oszacowano na 3–5 tys. par.
Lubelszczyzna – ostoja pierzastych mieszkańców
Lubelszczyzna, czyli województwo lubelskie, to trzecie co do wielkości województwo i jedno z najczystszych ekologicznie regionów Polski. Dzięki obfitej różnorodności biologicznej i krajobrazowej obszar ten wyróżnia się bogactwem unikatowych siedlisk: jezior, torfowisk, kompleksów leśnych oraz dolin wielkich rzek – Bugu, Wisły i Wieprza.
Ważną rolę odgrywają tu również tereny podmokłe, będące oazą wielu rzadkich ptaków. To właśnie z nimi związany jest m.in. żuraw zwyczajny (Grus grus) – jeden z najcenniejszych gatunków polskiej awifauny. Na Lubelszczyźnie żyją także inne cenne gatunki, takie jak kania ruda, bielik, puszczyk uralski, sóweczka, orlik krzykliwy czy głuszec.
Źródła: ornitho.pl, KOO, OTOP