Co się stało z zimnymi wodami oceanicznymi Panamy? Po raz pierwszy nie wypłynęły na powierzchnię
Po raz pierwszy od 40 lat zanikło naturalne zjawisko, które wypycha zimne, odżywcze wody na powierzchnię oceanu. To kryzys dla Panamy, które może borykać się z wyższą niż zwykle temperaturą i ograniczeniem ilości ryb. Co stało się z upwellingiem i jaki ma to wpływ na klimat całej Ziemi?
W 2025 roku w Zatoce Panamskiej po raz pierwszy nie zaobserwowano zjawiska upwellingu, który ma ogromny wpływ na klimat regionu. Naukowcy ze Smithsonian Tropical Research Institute twierdzą, że przyczyną może być osłabienie pasatów.
Czym jest upwelling?
Upwelling zachodzący u wybrzeży Panamy jest zjawiskiem, w którym zimne i bogate w wartości odżywcze wody z głębin oceanu unoszą się na jego powierzchnię. Łagodzą klimat na plażach tropikalnego kraju, dbają o wysoką populację ważnych dla ekonomii Panamy ryb oraz chronią zjawiskowe rafy koralowe przed stresem termicznym i katastrofalnym w skutkach bieleniem. Wypiętrzanie się wody to zjawisko spotykane na całym świecie, a na mniejszą skalę upwelling zachodzi także w Bałtyku.
Naukowcy badali to niezwykłe tropikalne zjawisko oceaniczne. Ustalili, że trwająca od stycznia do kwietnia cyrkulacja w Zatoce Panamskiej jest stałym elementem klimatu, rokrocznie występującym w od co najmniej 40 lat, a być może wiele, wiele dłużej. Do czasu.
Czemu cyrkulacja wód zanikła?
W 2025 roku upwelling nie nastąpił. Odkrycie to opisali naukowcy ze Smithsonian Tropical Research Institute w prestiżowym czasopiśmie „PNAS”. Powstało pytanie: co się z nim stało?
Ich analiza wskazuje, że za zanik zjawiska odpowiada osłabienie pasatów – stałych wiatrów wiejących od zwrotników ku równikowi. Te zmieniają się w wyniku globalnego ocieplenia, ponieważ nagrzewający się ocean zakłóca mechanizm ich powstawania.
Związek z pasatami mają także znane, powtarzające się w kilkuletnich interwałach interesujące zjawiska pogodowo-oceaniczne znane jako El Niño i La Niña. Mimo tego upwelling w Zatoce Panamskiej jeszcze nigdy nie zanikł.
Wypiętrzanie wody a klimat całej Ziemi
To wydarzenie zwraca uwagę naukowców na fakt, że tropikalne systemy wypiętrzania wód są słabo monitorowane, mimo ich ogromnego znaczenia dla globalnej ekologii i gospodarki. Obserwowanie i dokumentowanie takich zmian może pomóc w tworzeniu lepszych modeli klimatycznych i umożliwić bardziej precyzyjne przewidywanie skutków globalnego ocieplenia na całym świecie. Zaniknięcie upwellingu może być niestety jednym z nich.
Nasz autor
Jonasz Przybył
Redaktor i dziennikarz związany wcześniej m.in. z przyrodniczą gałęzią Wydawnictwa Naukowego PWN, autor wielu tekstów publicystycznych i specjalistycznych. W National Geographic skupia się głównie na tematach dotyczących środowiska naturalnego, historycznych i kulturowych. Prywatnie muzyk: gra na perkusji i na handpanie. Interesuje go historia średniowiecza oraz socjologia, szczególnie zagadnienia dotyczące funkcjonowania społeczeństw i wyzwań, jakie stawia przed nimi XXI wiek.