Amazonka skrywa więcej niż myślisz. Ta rzeka wciąż zaskakuje naukowców

Spis treści:

1. Amazonka – położenie geograficzne i krajobrazy
2. Amazonka – rzeka w liczbach
3. Dopływy Amazonki
4. Roślinność Amazonki
5. Tysiące gatunków zwierząt, każdy warty uwagi
6. Więcej niż tylko rzeka

Określenie dokładnego źródła Amazonki od dziesięcioleci budzi dyskusje. Najczęściej przyjmuje się, że rzeka rozpoczyna się w peruwiańskich Andach, jednak wskazanie jednego „najbardziej właściwego” potoku nie jest proste. Za potencjalne źródła uznawane są przede wszystkim Apacheta i Carhuasanta, dwa wysokogórskie strumienie.

Amazonka – położenie geograficzne i krajobrazy

W latach 90. XX wieku polski podróżnik Jacek Pałkiewicz wskazał potok Apacheta jako początek Amazonki. Z kolei badania hydrometryczne czeskich naukowców pokazały, że Carhuasanta może mieć większe znaczenie hydrologiczne.

Spór nie został ostatecznie rozstrzygnięty, co wynika z naturalnych zmian przepływu wody i trudności w prowadzeniu długoletnich pomiarów w tak niedostępnym terenie.

Przebieg rzeki od Andów po Atlantyk

Od źródeł położonych na wysokości około 5170 m n.p.m. Amazonka kieruje się na wschód, przecinając trzy kraje: Peru, Kolumbię i Brazylię. W górnym biegu dominuje gwałtowny nurt i wąskie wąwozy charakterystyczne dla rzek wysokogórskich. Dopiero po wejściu w rozległą Nizinę Amazonki rzeka zwalnia, zaczyna intensywnie meandrować i tworzyć system rozlewisk o skali niespotykanej nigdzie indziej na świecie.

Warto również wspomnieć, że rzeka Amazonka pełni kluczową rolę w lokalnym klimacie. Jej masy wodne oraz lasy deszczowe wpływają na opady i temperaturę w całym regionie, a także pomagają w regulacji globalnego obiegu wody.

Amazonka – rzeka w liczbach

Amazonka to rekordowa rzeka pod względem przepływu wody, ale również jedna z najdłuższych na świecie. W zależności od przyjętego źródła, długość Amazonki wynosi od około 6400 km do ponad 7000 km. Na uwagę zasługuje również jej szerokość. Rzeka jest najbardziej rozległa w dolnym biegu rzeki. W tych rejonach szerokość Amazonki sięga nawet do 100 km.

Amazonka jest niezwykle potężna pod względem objętości wody. Średni przepływ wynosi około 209 tys. m³/s, co stanowi około 20% całkowitego dopływu wód słodkich do oceanów na całym świecie.

Na mapie kontynentu Amazonka tworzy rozległy, jasny „korytarz” wodny. Jej system dopływów jest tak rozbudowany, że obejmuje niemal całą północną część kontynentu, co sprawia, że dorzecze Amazonki ma około 7 mln km² i jest największe na świecie.

Dopływy Amazonki

Amazonka nie byłaby tym, czym jest, bez swoich licznych dopływów. System rzeczny obejmuje setki mniejszych i większych rzek, które wpływają do głównego nurtu Amazonki, dostarczając jej wodę z ogromnych obszarów dorzecza. Wśród najważniejszych dopływów można wymienić takie rzeki jak Madeira, Rio Negro, Tapajós czy Xingu. Każdy z tych dopływów wnosi swoje unikatowe właściwości – od wody mętnej, pełnej osadów po wody ciemne, niemal czarne, bogate w humus.

Dzięki temu Amazonka tworzy niezwykle złożony ekosystem wodny. Jej dopływy są nie tylko drogami transportowymi dla lokalnych społeczności, ale także miejscem życia niezliczonych gatunków ryb, gadów i ptaków.

Roślinność Amazonki

Rzeka Amazonka płynie przez jedno z najbogatszych florystycznie miejsc na Ziemi. Lasy deszczowe, które ją otaczają, są domem dla dziesiątek tysięcy gatunków roślin – od ogromnych drzew kapokowych, po drobne epifity i rośliny wodne. W wielu miejscach woda rzeki wlewa się w rozległe rozlewiska i bagna, tworząc idealne środowisko dla roślinności przybrzeżnej.

Na brzegach Amazonki rosną m.in. palmy, liany, paprocie i bambusy, które tworzą nieprzeniknioną zieloną ścianę. Niektóre gatunki mają znaczenie gospodarcze i kulturowe dla mieszkańców regionu – od roślin jadalnych, po surowce wykorzystywane w medycynie naturalnej. Fascynująca jest także roślinność wodna, w tym znane wodne lilie, których liście potrafią osiągać średnicę nawet dwóch metrów.

Dzięki tak bogatej roślinności Amazonka i jej okolice pełnią rolę naturalnego filtra i magazynu dwutlenku węgla, mają więc niebagatelne znaczenie dla klimatu globalnego. Warto przy tym pamiętać, że zmiany w środowisku rzeki, w tym wylesianie, mają bezpośredni wpływ na zdrowie całego ekosystemu.

Tysiące gatunków zwierząt, każdy warty uwagi

Amazonka to prawdziwe zoo na otwartej wodzie i lądzie. Jej rozlewiska i lasy są siedliskiem dla niezliczonych gatunków ryb, ptaków, ssaków, gadów i płazów. W wodach Amazonki żyją m.in. piranie, słynne delfiny rzeczne czy gigantyczne sumy, które potrafią osiągać kilka metrów długości.

Na brzegach rzeki i w lasach spotkamy kapibary, jaguary, leniwce, małpy i niezliczone gatunki ptaków amazońskich, w tym tukany i papugi. Unikatowy świat zwierząt jest tu niezwykle wrażliwy – zmiany klimatu i działalność człowieka mogą prowadzić do utraty siedlisk i gatunków.

Niektóre miejsca rzeki pozostają niemal nietknięte przez człowieka, przypominając dziką Amazonkę sprzed wieków. Zdarza się też, że rzeka odsłania niezwykłe tajemnice – jak w przypadku odsłonięcia ponad 100 skalnych rzeźb, będących dowodem na długą i fascynującą historię regionu.

Więcej niż tylko rzeka

Nie sposób mówić o Amazonce, nie wspominając o całym regionie Amazonii. To miejsce, gdzie życie toczy się w rytmie rzeki, a ekosystemy są ze sobą nierozerwalnie powiązane. Amazonka, jej dopływy, lasy i fauna tworzą złożoną sieć życia, którą naukowcy wciąż poznają.

Ochrona tego regionu jest dziś priorytetem dla ekologów i władz państw regionu, a każde działanie człowieka może mieć dalekosiężne konsekwencje – nie tylko lokalnie, ale i globalnie. W ostatnich latach coraz więcej państw wprowadza programy ograniczające wylesianie oraz kontrolujące działalność wydobywczą, która często narusza naturalne korytarze wodne. Jednocześnie rośnie liczba projektów wspierających lokalne społeczności, bo to właśnie one najskuteczniej strzegą tych terenów przed degradacją.

Źródło: National Geographic Polska

Nasza autorka

Marzena Wardyn-Kobus

Autorka tekstów z pogranicza przyrody, kultury i podróży. W serwisie tworzy artykuły popularnonaukowe o otaczającym nas świecie, łącząc rzetelną wiedzę z przystępnym językiem i dbałością o szczegóły. Pisze, by zachęcać innych do uważnego kontaktu z przyrodą – nawet tą najbliższą, tuż za domem. Kaszubka mieszkająca na Kujawach, zakochana w górskich szlakach i leśnych bezdrożach. Jej przydomowy ogródek to strefa zrównoważonego eksperymentowania – dąży do tego, by uprawiać rośliny ekologicznie, z szacunkiem dla natury. Wolne chwile spędza z książką, wędrując po lesie lub tworząc makramy.