Zaskakujące wyniki: szczepionka mRNA COVID-19 niemal podwaja przeżywalność chorych na raka

Naukowcy z University of Florida i University of Texas MD Anderson Cancer Center odkryli, że szczepionka mRNA COVID-19 może działać jak lek pobudzający układ odpornościowy do walki z rakiem. Działa ona jak sygnał ostrzegawczy – mRNA po wstrzyknięciu uruchamia komórki odpornościowe, które przemieszczają się z „martwych stref” w guzach do aktywnych miejsc, jak węzły chłonne, zwiększając ich skuteczność w niszczeniu komórek nowotworowych.

W badaniach na myszach naukowcy połączyli eksperymentalną szczepionkę mRNA z immunoterapią. Efekt był zdumiewający – guzy, które wcześniej nie reagowały na leczenie, zaczęły się zmniejszać. To zainspirowało naukowców do zadania pytania: czy komercyjnie dostępna szczepionka mRNA COVID-19 może wywołać podobny efekt u ludzi? Byłaby ona formą immunoterapii – innowacyjnego leczenia ukierunkowanemu na wzmocnienie odpowiedzi organizmu przeciwko komórkom nowotworowym.

Przeżywalność pacjentów z rakiem – co pokazały dane?

Analizując dane medyczne pacjentów z lat 2019–2023 w MD Anderson Cancer Center, zespół naukowców zbadał dokumentację 180 pacjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuca oraz 43 pacjentów z przerzutowym czerniakiem, którzy przyjęli szczepionkę mRNA COVID-19 w ciągu 100 dni od rozpoczęcia immunoterapii. Wyniki są zaskakujące. U pacjentów z rakiem płuca, którzy zaszczepili się, mediana przeżycia wyniosła 37,3 miesiąca, podczas gdy u tych, którzy nie otrzymali szczepionki – tylko 20,6 miesiąca. To niemal podwojenie długości życia!

Podobnie u chorych na czerniaka: szczepienie zwiększyło medianę przeżycia z 26,7 miesięcy do przedziału między 30 a 40 miesięcy. Co więcej, część pacjentów nadal żyło w momencie analizy danych, co oznacza, że rzeczywisty efekt może być jeszcze większy. Szczepienia przeciw grypie i pneumokokom nie miały wpływu na długość życia pacjentów onkologicznych. To wskazuje, że to właśnie szczepionka mRNA na COVID-19 ma unikatowy potencjał.

Dlaczego tylko szczepionki mRNA działają?

Szczepionki mRNA, takie jak te przeciw COVID-19, działają inaczej niż tradycyjne szczepionki. Przekazują informację genetyczną, która uczy komórki produkcji określonych białek, co stymuluje silną odpowiedź immunologiczną. Eksperymenty zespołu dr. Eliasa Sayoura z UF wykazały, że do wywołania silnej reakcji przeciwnowotworowej nie trzeba kierować szczepionki na konkretny antygen nowotworowy. Wystarczy „rozruszać” układ odpornościowy, jakby organizm walczył z infekcją wirusową. Dr Jeff Coller z Johns Hopkins University skomentował: „To dowód na to, jak potężne są leki oparte na mRNA i jak rewolucjonizują leczenie nowotworów”.

Co dalej? Plany dużego badania klinicznego

Mimo że obecne wyniki pochodzą z badań obserwacyjnych, naukowcy już planują duże badanie kliniczne, które ma potwierdzić te odkrycia. Zostanie ono przeprowadzone w ramach sieci OneFlorida+ Clinical Research Network w sześciu stanach: Floryda, Alabama, Georgia, Arkansas, Kalifornia i Minnesota.

Dr Duane Mitchell z University of Florida podkreślił: „Chociaż nie udowodniliśmy jeszcze związku przyczynowego, taki efekt leczenia jest rzadko spotykany i daje ogromną nadzieję”. Sieć OneFlorida+ ma na celu przenoszenie odkryć naukowych z laboratoriów do praktyki klinicznej. Dr Betsy Shenkman, liderka konsorcjum, dodała: „Chcemy, by te odkrycia trafiały tam, gdzie pacjenci naprawdę ich potrzebują – do szpitali i przychodni”.

Czy powstanie uniwersalna szczepionka przeciwnowotworowa?

Dla pacjentów z zaawansowanymi nowotworami każdy dodatkowy miesiąc życia ma ogromne znaczenie. Jeśli wyniki badań zostaną potwierdzone, naukowcy planują stworzyć uniwersalną szczepionkę przeciwnowotworową – opartą na mRNA, ale niespecyficzną względem konkretnego nowotworu. „Jeśli jesteśmy w stanie podwoić obecne wyniki leczenia albo nawet poprawić je o 5–10%, to już może odmienić życie wielu ludzi” – powiedział dr Sayour.

To potencjalnie przełomowe odkrycie pokazuje, że szczepionka stworzona przeciw pandemii może pomóc pacjentom z najbardziej zaawansowanymi nowotworami. Ale uwaga: obecne dane pochodzą z badań obserwacyjnych i wymagają dalszego potwierdzenia w badaniach klinicznych. Efekt zaobserwowano wyłącznie po zastosowaniu szczepionki mRNA przeciw COVID-19, a nie innych szczepień.

Rocznie na świecie z powodu raka umiera 8 mln osób. W naszym kraju rak zabija ponad 100 tys. osób, z czego blisko 94 tys. stanowią nowotwory złośliwe.

Źródła: EurekAlert, University of Florida