Wiemy, kiedy żyło dziecko z Lapedo. Udało się wydatować słynny szkielet hybrydy neandertalczyka i Homo sapiens
Po wielu latach starań naukowcy opracowali nowatorską metodę datowania znalezisk ze stanowisk archeologicznych. Pomogła ona określić wiek tzw. dziecka z Lapedo: szkieletu, który ma cechy zarówno neandertalskie, jaki i ludzkie. Kilkuletni maluch żył na Półwyspie Iberyjskim ok. 28 tys. lat temu.
W tym artykule:
To się wydarzyło w 1998 roku. W Portugalii, na stanowisku archeologicznym Lagar Velho oddalonym o ok. 140 km od Lizbony, znaleziono szczątki dziecka. W chwili śmierci miało 4–5 lat. Szkielet, niemal kompletny, został pomalowany na czerwono ochrą. Naukowcy przypuszczali, że po śmierci został owinięty w zwierzęce skóry.
Odkrycia dokonano w dolinie Lapedo, dlatego szczątki bywają odtąd nazywane dzieckiem z Lapedo. Znalezisko szybko stało się sensacją. Niektóre z kości – np. żuchwa – miały budowę taką, jak kości neandertalczyków. To samo dotyczyły ich proporcji. Jednak inne cechy anatomiczne wskazywały, że dziecko należało do gatunku Homo sapiens. W sumie oznaczało to więc, że portugalscy archeolodzy znaleźli członka populacji, w której oba gatunki mieszały się ze sobą.
Pod koniec XX wieku było to sensacją. Dzisiaj wiemy, że ludzie krzyżowali się z neandertalczykami i że duża część współczesnych ma w swoim genomie kilka procent genów neandertalczyków. Ale dwadzieścia siedem lat temu były to tylko hipotezy.
Co mamy wspólnego z neandertalczykami
Intensywne badania nad DNA neandertalczyków przyniosły owoce w 2010 roku. Wówczas prof. Svante Pääbo jako pierwszy zsekwencjonował genom neandertalczyka. M.in. za to osiągnięcie Pääbo otrzymał nagrodę Nobla w 2022 roku. Badania naukowca doprowadziły do powstania zupełnie nowej dziedziny: paleogenomiki. Zajmuje się ona analizą materiału genetycznego wymarłych gatunków.
W ostatnich latach właśnie dzięki paleogenomice dowiedzieliśmy się, jakie konkretne geny zawdzięczamy neandertalczykom. To one sprawiają, że część z nas jest bardziej wrażliwa na ból albo gorzej znosi infekcję koronawirusem. Za pewnik uznaje się już, że część historii ludzi i neandertalczyków była wspólna. Niektórzy posuwają się nawet do stwierdzenia, że neandertalczycy wcale nie wyginęli, tylko zostali wchłonięci przez populację Homo sapiens.
Kiedy żyło dziecko z Lapedo
Kiedy to się stało? To jedno z wielkich pytań dotyczących przeszłości obu gatunków. W odpowiedzi na nie mogłoby pomóc określenie, kiedy dokładnie żyło dziecko z Lapedo. Jednak przez lata był z tym kłopot. Naukowcom udało się wydatować jedynie znajdujące się w pobliżu tamtego szkieletu kości zwierząt. Miały 28–30 tys. lat. Mimo kilku prób nie udało się jednak ustalić, ile mają szczątki odkrytej w Lagar Velho hybrydy.
Aż do teraz. Międzynarodowy zespół naukowców ogłosił właśnie w czasopiśmie „Science Advances”, że opracował nowatorską metodę datowania znalezisk archeologicznych. Opiera się ona na datowaniu jednego ze składników kolagenu, białka budującego m.in. kości. Jego analizy pozwoliły ustalić, kiedy zmarło dziecko z Lapedo. Było to między 27 780 a 28 550 lat temu.
Kiedy wyginęli neandertalczycy?
Wynik jest o tyle zaskakujący, że według obecnej wiedzy wówczas w Europie w ogóle nie powinno już być neandertalczyków. Przyjmuje się, że wyginęli ok. 40 tys. lat temu. Na Półwyspie Iberyjskim przetrwali dłużej – do ok. 35 tys. lat temu. Być może jednak ciągle byli tam obecni jeszcze kilka tysięcy lat później.
Główną autorką pracy jest Bethan Linscott, wówczas pracująca na University of Oxford. – Możliwość skutecznego datowania szczątków dziecka była jak oddanie [praludziom – przyp. red.] małego fragmentu ich historii, co jest ogromnym przywilejem – stwierdziła badaczka. Zauważyła przy tym, że początkowe odkrycie to coś więcej niż szkielet – to także grób małego dziecka. Jak wspomina, datując kości zastanawiała się, kto kochał to dziecko, co je rozśmieszało i jak wyglądał świat w ciągu tych krótkich kilku lat, kiedy stąpało po ziemi.
Źródło: Science Advances, phys.org
Nasza autorka
Magdalena Salik
Dziennikarka i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Autorka powieści z gatunku fantastyki naukowej, ostatnio wydała „Płomień” i „Wściek”.