„Telepatia bliźniąt” pod lupą. Co odkryli naukowcy i dlaczego wciąż nie ma jednoznacznej odpowiedzi?

Spis treśći:

1. Czym właściwie jest „telepatia bliźniąt”?
2. Skąd wziął się mit o telepatii?
3. Dlaczego nauce trudno to potwierdzić lub obalić
4. Geny, wspólne środowisko i złudzenie telepatii

Od kończenia nawzajem zdań przez pojawianie się w identycznych strojach bez wcześniejszego ustalania, po deklaracje o odczuwaniu bólu rodzeństwa - bliźnięta od dawna fascynują swoimi unikalnymi zdolnościami.

Ich osobliwa, głęboka więź, fascynuje także naukowców. — Istnieje ogromna liczba twierdzeń i mitów na temat bliźniąt — mówi Joanne Broder, praktykująca psycholożka , członkini American Psychological Association i mama bliźniąt.

Jednym z najtrwalszych przekonań jest tzw. telepatia bliźniąt — rzekoma pozazmysłowa więź między rodzeństwem. Choć anegdoty są liczne, dowody naukowe wciąż wymykają się badaczom. — Nawet jeśli to nie jest „telepatia”, fascynujące jest, jak bardzo bliźnięta są wrażliwe na emocje i potrzeby tej drugiej osoby — podkreśla Tania Johnson, psycholożka i współzałożycielka Institute of Child Psychology w kanadyjskiej Albercie.

Czym właściwie jest „telepatia bliźniąt”?

Telepatia bliźniąt to przekonanie, że bliźnięta — szczególnie identyczne, jednojajowe — potrafią odczuwać nawzajem swoje emocje, myśli czy doznania fizyczne na odległość, bez udziału żadnego z pięciu znanych zmysłów. Zwolennicy opisują to jako „cichą wiedzę” — instynktowną świadomość, która może ostrzec jedno z nich przed niebezpieczeństwem, „odebrać” ból drugiego lub sprawić, że w danej chwili pomyślą o tym samym.

Anegdoty bywają poruszające, a czasem dramatyczne. Jedno z bliźniąt odczuwa nagły, ostry ból w ramieniu dokładnie w chwili, gdy drugie — setki kilometrów dalej — łamie rękę. Innym razem pojawia się niepokój w chwili, gdy brat ma wypadek samochodowy.

— „Nakładanie się” mentalne bywa tak silne, że jednojajowe bliźnięta są czasem niesłusznie oskarżane o ściąganie na egzaminach, nawet gdy rozwiązują testy osobno — mówi Nancy Segal, dyrektorka Twin Studies Center na California State University w Fullerton.

Badacze ujmują to zjawisko w kategoriach pozazmysłowego postrzegania (ESP) — przekazywania myśli i uczuć bez udziału bodźców zmysłowych. Niektórzy spekulują, że wyjątkowo bliska więź emocjonalna i biologiczna mogłaby stanowić kanał dla takich „transmisji”.

Skąd wziął się mit o telepatii?

Koncepcja telepatii bliźniąt zyskała popularność pod koniec XIX wieku, w epoce rosnącego zainteresowania spirytualizmem i wczesnej psychologii.
W 1882 roku w Londynie powstało Society for Psychical Research (SPR), które jako jedno z pierwszych gromadziło relacje o telepatii, w tym wśród bliźniąt.

Brytyjski autor i parapsycholog Frederic W.H. Myers, współzałożyciel SPR, ukuł termin „telepathy” i opisał w swojej książce z 1903 roku Human Personality and Its Survival of Bodily Death przypadki bliźniąt odczuwających wzajemnie ból czy dzielących myśli na odległość.

W XX wieku temat podejmowano także w USA. Profesor Horatio H. Newman z University of Chicago współtworzył jedne z pierwszych szeroko zakrojonych badań nad bliźniętami w latach 30., a później wydał Twins and Super-Twins, gdzie przytoczył liczne anegdoty o rzekomej telepatii.

W tym samym czasie parapsycholodzy z Duke University również dokumentowali relacje bliźniąt w ramach badań nad ESP, choć skupiali się głównie na odgadywaniu kart czy „zdalnym widzeniu”, a nie na zjawiskach specyficznych dla bliźniąt.

Mimo tego zainteresowania nigdy nie udało się naukowo potwierdzić zjawiska telepatii bliźniąt.

Dlaczego nauce trudno to potwierdzić lub obalić

Udowodnienie (lub obalenie) tego zjawiska jest wyjątkowo trudne. — Nie ma obecnie zbyt wielu badań na ten temat — zaznacza Broder. I choć zagadnienie wciąż pozostaje otwarte, dynamika relacji bliźniąt jest niezwykle złożona.

Kilka prac naukowych jednak istnieje i tylko podsyca ciekawość. W pilotażowym badaniu z 2013 roku, opublikowanym w Journal of Scientific Exploration, jedno z bliźniąt poddawano nagłym bodźcom, np. głośnym dźwiękom czy ciepłu, jednocześnie monitorując reakcje fizjologiczne drugiego. W jednej z czterech par odnotowano reakcję wyraźnie odbiegającą od przypadku.

Rok wcześniej badacze z Danii uzyskali podobne, choć nie rozstrzygające wyniki. Jeszcze niedawno, w 2024 roku, szwedzcy naukowcy przeprowadzili 91 prób w trzech eksperymentach z udziałem wielu par bliźniąt jednojajowych. W każdej próbie jedno otrzymywało bodziec, a u drugiego mierzono aktywność elektrodermalną.

Bliźnięta potrafiły wskazać moment stymulacji w 18 z 91 przypadków — niemal dwa razy częściej niż wynik na próbie losowo wybranych osób. Autorzy nie ogłosili odkrycia telepatii, ale uznali wyniki za istotne statystycznie i warte dalszych badań.

Inne próby, w tym sondaże SPR czy badania EEG, również rejestrowały pewne korelacje, ale nie potwierdziły jednoznacznej komunikacji telepatycznej. Co więcej, nawet najciekawsze rezultaty często nie znajdują potwierdzenia w próbach powtarzania eksperymentów.

— Wiele badań nie pokazuje żadnego telepatycznego związku — mówi Johnson. Ostatecznie — podsumowuje Segal — „większość badań nie znajduje dowodów na ESP, a nieliczne wyniki istotne statystycznie nie zostały powtórzone. Nie mamy wiarygodnych naukowych dowodów na istnienie telepatii bliźniąt”.

Geny, wspólne środowisko i złudzenie telepatii

Dlaczego więc tak wielu bliźniaków wierzy, że doświadczyło telepatii? Segal wskazuje na prostsze i lepiej udokumentowane wyjaśnienia niż ESP. Bliźnięta zwykle dorastają w tym samym środowisku, z tymi samymi opiekunami, doświadczeniami, rutynami, grupami rówieśniczymi i wpływami kulturowymi. Dzielą też geny, style przywiązania i temperament.

W efekcie ich zachowania, reakcje i myśli mogą być bardzo podobne, co łatwo pomylić z czytaniem w myślach. — To raczej więź komunikacyjna niż telepatia — mówi Broder. Nawet bliźnięta wychowywane osobno często wykazują zadziwiające podobieństwa w wyborach i gustach, co może wynikać z genetycznej predyspozycji. To również potrafi sprawiać wrażenie ESP. Dochodzi do tego błąd poznawczy zwany zafałszowaniem retrospektywnym — kiedy wspomnienia są zniekształcane po fakcie, aby lepiej pasowały do opowieści.

Mimo że obecny stan wiedzy sugeruje, iż telepatia bliźniąt to mit, Segal zaznacza — Naukowcy powinni pozostać otwarci na fakty, które kiedyś mogą to potwierdzić. Choć ten dzień wydaje się bardzo odległy — o ile w ogóle nadejdzie.

Źródło: National Geographic