Psychologia kolorów to sztuka manipulacji? W barwach kryje się wielka moc

Spis treści:

1. Ewolucja postrzegania barw
2. Czym jest psychologia kolorów?
3. Jak reagujemy na barwy?
4. Psychologia kolorów w praktyce

Dzięki specyficznej budowie oka, przeciętny człowiek jest w stanie rozróżnić nawet milion kolorów, a każdy z nich inaczej wpływa na jego reakcje, odbiór zjawisk i przedmiotów. Należy podkreślić, że barwy od zarania są głęboko zakorzenione w różnych kulturach na całym świecie. Zieleń symbolizuje spokój, czerwień – agresję, energię i zagrożenie, natomiast czerń kojarzy się z żałobą. O ile każda symbolika jest rezultatem utrwalanego przez wieki nawyku, to najczęściej jej wybór nie ma nic wspólnego z przypadkiem. Właśnie nad tym zagadnieniem pochyla się psychologia kolorów.

Ewolucja postrzegania barw

Nad barwami i ich postrzeganiem pochylali się już starożytni myśliciele. Empedokles i Platon propagowali teorie, według których widzenie następuje dzięki emitowanym przez oko promieniom. Arystoteles uznał, że biel i czerń są barwami podstawowymi, z których wywodzą się pozostałe. Dopiero XVII wiek przyniósł przełom i zapoczątkował naukowe podejście do tego tematu.

Za ojca eksperymentów z barwami należy uznać Izaaka Newtona. Dzięki zastosowaniu pryzmatów, angielski uczony odkrył spektrum widzialnych kolorów i opisał ich rozkład w fali świetlnej, w ten sposób przedstawiając przyczyny powstawania barw.

Rozwój medycyny w XIX wieku pozwolił na wprowadzenie podziału w nauce o barwach na zagadnienia z zakresu fizyki, fizjologii i psychologii. Badania nad percepcją kolorów wciąż trwają. Aktualny stan wiedzy dostarcza dowodów na to, że barwy aktywują układ limbiczny w mózgu, który odpowiada za emocje i zachowania. Ta obserwacja zapoczątkowała nową dziedzinę – psychologię kolorów.

Czym jest psychologia kolorów?

Psychologia kolorów nie jest nauką w ścisłym znaczeniu. Wpływ fizjologiczny barw jest dobrze udokumentowany, jednak dyscyplina ta wciąż jeszcze jest niedojrzała w kontekście naukowym.

Mówiąc o psychologii kolorów, na myśli trzeba mieć interdyscyplinarną dziedzinę, która czerpie przede wszystkim z psychologii i neurobiologii. Celem badań prowadzonych w tym zakresie jest ustalenie wpływu barw na ludzkie emocje, zachowania i decyzje. Czemu ma to służyć? Wyniki takich analiz znajdują szerokie zastosowanie w praktycznych dziedzinach, takich jak choćby architektura, projektowanie, moda i reklama.

Jak reagujemy na barwy?

Kolory otaczają nas z każdej strony. O ile w przestrzeni prywatnej to my decydujemy, jakie barwy będą na nas oddziaływać, to wchodząc do dowolnego salonu sprzedaży, biorąc do ręki opakowanie, sam produkt lub spoglądając na firmowe logo, przed oczami mamy kolory, które są wyborem kogoś innego.

Żaden z tych wyborów nie jest dziełem przypadku. Bo skoro barwy wpływają na psychikę, nastrój, odbiór przedmiotów i zjawisk, w odpowiednich rękach stają się potężnym narzędziem wpływu na nasze zachowania, także konsumenckie. Jakie emocje wywołują poszczególne barwy?

Kolor czerwony

Ten kolor w największej mierze kojarzy się z intensywnymi emocjami. Jest postrzegany jako jeden z najbardziej energetyzujących i w największym stopniu zwiększa poziom pobudzenia.

Czerwień jest kolorem pasji, energii i działania. Bardzo szybko przyciąga uwagę, a stymulując szybkie reakcje, może wzbudzać poczucie ekscytacji. Jako barwa intensywna, pobudza do działania. Dlatego często jest stosowana w kampaniach promocyjnych i reklamach. W kontekście fizjologicznym, może zwiększać poziom adrenaliny, a przez to – przyspieszać oddech, akcję serca i podnosić ciśnienie krwi. Może być też kojarzony z zagrożeniem i wywoływać uczucie stresu i agresję.

Kolor zielony

Kojarzy się z naturą, a przez to – także z równowagą i harmonią. Obniża poziom stresu, redukuje napięcie, wspomaga odpoczynek. Zdaniem ekspertów, zieleń przyczynia się też do wzrostu kreatywności i produktywności.

Badania udowodniły, że zieleń pozytywnie wpływa na percepcję i koncentrację. Nie można jednak nie wspomnieć, że ta powszechnie lubiana barwa może też wywoływać negatywne skojarzenia. W ciemniejszych odcieniach, może kojarzyć się ze złością, z zazdrością i chorobami.

Kolor niebieski

Ta barwa jest jedną z najbardziej złożonych. Wywołuje szereg pozytywnych reakcji, ale jest też kojarzona z chłodem, nie tylko dosłownym, ale też emocjonalnym.

Niebieski to kolor zaufania, spokoju i bezpieczeństwa. Tak jak zielony, działa uspokajająco na układ nerwowy, obniża poziom stresu, a przy tym – sprzyja także koncentracji. Fizjologicznie, spowalnia oddech i obniża ciśnienie krwi. Nie można jednak nie wspomnieć, że nadmierna ekspozycja na tę barwę może wywoływać uczucie smutku i samotności.

Kolor żółty

Żółty jest kolorem optymizmu, energii i szczęścia. Doskonale nadaje się do zwracania uwagi i wywoływania pozytywnych emocji. Komunikuje energię, kreatywność i innowacyjność. Stymuluje umysł i pobudza do działania. Nie można jednak nie wspomnieć, że w nadmiarze jest męczący dla oczu i może wywoływać uczucie niepokoju.

Kolor pomarańczowy

To synteza energicznej czerwieni i ciepłej żółci. Odpowiada za odczuwanie entuzjazmu i wspomaga kreatywność. Wykazuje działanie rozweselające. Zwiększa poziom energii i entuzjazmu.

Należy jednak pamiętać, że nadmierne zastosowanie pomarańczowego nie jest korzystne. W takiej sytuacji, może wywołać poczucie chaosu i wzbudzić niepokój.

Kolor fioletowy

Także fiolet jest związany z kreatywnością. Oprócz tego, nasuwa skojarzenia z luksusem. Właśnie to sprawia, że często znajduje miejsce w palecie kolorów marek premium, zwłaszcza w ciemniejszych odcieniach, które kojarzą się z majestatem.

Ta barwa może wspierać medytację, wspomagać koncentrację i pobudzać kreatywność. W jaśniejszych odcieniach, kojarzy się przede wszystkim z nadzieją, optymizmem i duchowością.

Kolor czarny

Czerń symbolizuje tajemnicę i siłę. Nasuwa skojarzenia z elegancją, wyrafinowaniem i luksusem. Intryguje i roztacza aurę tajemniczości.

Nie można jednak nie wspomnieć, że nierzadko nasuwa też negatywne skojarzenia. W wielu kulturach, czerń jest utożsamiana z żałobą.

Kolor biały

Biel odnosi się do niewinności i czystości, ale także do prosty i minimalizmu. Sprzyja „rozjaśnianiu” umysłu, ale w nadmiarze wywołuje wrażenie zimna przestrzeni.

Wypada też wspomnieć, że nadmierne zastosowanie bieli może wywołać efekt odwrotny od zamierzonego. W takiej sytuacji, kolor ten może nasuwać skojarzenia z obojętnością, zwłaszcza gdy występuje w parze z inną zimną barwą.

Kolory brązowy i beżowy

Brąz i beż są kolorami symbolizującymi naturalność i stabilność. Jako barwy stonowane, wywołują uczucie spokoju i wrażenie przytulności przestrzeni.

Kolor różowy

Róż kojarzy się z delikatnością i ciepłem. Ma działanie uspokajające, koi nerwy i pozytywnie wpływa na myślenie. W nadmiarze, może być interpretowany jako przejaw infantylności.

Kolor to jeszcze nie wszystko

Łatwo można zauważyć, że istnieje pewien wzorzec w wyżej przedstawionych reakcjach. Kolory klasyfikowane jako ciepłe – czerwień, pomarańcz i żółć – kojarzą się z energią i działaniem. Z kolei kolory chłodne – zielony, niebieski i fioletowy – sprzyjają koncentracji, uspokajają i działaj odprężająco.

Warto jednak zwrócić uwagę na jeden istotny szczegół. Nie tylko kolor, jako jedna z cech składających się na barwę, decyduje o odczuciach. Równie istotne jest także natężenie i zastosowanie. Nie można zatem mówić o jednoznacznie pozytywnym czy negatywnym wpływie kolorów, a proste „mapy” barw nie wystarczą, by uzyskać pożądany efekt psychologiczny.

Psychologia kolorów w praktyce

Zrozumienie tych zależności jest kluczem do wywoływania określonych reakcji. Wówczas kolory stają się potężnym orężem w walce o uwagę. W jakich dziedzinach wykorzystywana jest ta wiedza?

Marketing i branding

W działalności reklamowej nie istnieje pojęcie przypadku. Każdy aspekt wizualny służy określonym celom – przyciągnięciu uwagi i rozbudzeniu różnorodnych uczuć, a to prowadzi wprost do wzrostu sprzedaży.

Kolory wywołują silne emocje i skojarzenia, a przez to wywierają wpływ na decyzje zakupowe konsumentów. Odpowiednio dobrane, pozwalają osiągnąć dwa główne cele, którymi są:

• budowanie tożsamości marki – poprzez wywoływanie odpowiedniego pierwszego wrażenia, wyróżniając produkty firmy na tle konkurencji i komunikując konkretne wartości brandu;
• wywarcie wpływu na decyzje zakupowe – poprzez zwrócenie uwagi, wywołanie pożądanych reakcji do działania, wpływanie na postrzeganie ceny i segmentację rynku.

Czerwony nie bez powodu jest kolorem sportowych samochodów, które mają kojarzyć się z prędkością. Instytucje finansowe często wybierają niebieski, by wzbudzić zaufanie. Branża zdrowotna i wellness ochoczo sięga po zieleń, która nasuwa skojarzenia z równowagą, naturą i bezpieczeństwem. Żółty, obecny m.in. w logotypach marek sieci fast food, ma kojarzyć je z uczuciem szczęścia. Fiolet, szeroko obecny w branży kosmetycznej, wskazuje na luksusowy charakter produktu. Luksusowa czerń jest kolorem wysokiej mody, i branży high-tech, podobnie zresztą jak biel, gdy pożądane jest wywołanie wrażenia prostoty i minimalizmu.

Projektowanie wnętrz

Kolory mają ogromne znaczenie w postrzeganiu otoczenia. Osobiste preferencje są kluczowe, ale te mają zastosowanie wyłącznie w przestrzeni prywatnej. W miejscu pracy i obiektach użyteczności publicznej, o barwach nierzadko decydują specjaliści, nie pozostawiając niczego przypadkowi. Nie bez powodu najmodniejszymi kolorami biurowymi są zielony i niebieski, a żółty i pomarańczowy mają zastosowanie tam, gdzie pracownicy nie powinni spędzać zbyt dużo czasu, np. w pomieszczeniach jadalnych.

Kreowanie wizerunku

Psychologia kolorów odgrywa niebagatelną rolę także w kreowaniu wizerunku, zarówno osobistego. Oddziałując na podświadomość, barwy wywołują konkretne emocje i skojarzenia, a to wpływa na postrzeganie danej osoby. Stroje wieczorowe nie bez powodu najczęściej są czarne. Ten kolor ma podkreślić dobry gust, a w wielu sytuacjach także status. Dlaczego biznesowe garnitury, po które tak ochoczo sięgają także politycy, zazwyczaj są granatowe? Granat wzbudza zaufanie, ale podkreśla także autorytet – to kolor władzy.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.