Odkrycie obwodowej tolerancji immunologicznej uhonorowane Noblem. Wśród laureatów kobieta!

Laureaci medycznego Nobla zidentyfikowali tzw. limfocyty T regulatorowe (TREG). Jaką rolę pełnią w organizmie?

Limfocyty TREG

– Komórki te działają bardzo podobnie do sterydów: hamują nadmierną aktywność układu odpornościowego, ale robią to bardzo precyzyjnie. Włączają się dopiero w momencie zaistnienia reakcji zapalnej lub gdy układ odpornościowy zaczyna niszczyć własne tkanki. Hamują to działanie jedynie w miejscu rzeczywistego uszkodzenia, nie wpływając na inne tkanki organizmu, a tym samym nie doprowadzają do efektów ubocznych – wyjaśnia prof. dr hab. med. Piotr Trzonkowski z Zakładu Immunologii Klinicznej i Transplantologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Limfocyty TREG stanowią mniej niż 1 proc. wszystkich białych ciałek krwi. – Głównie od komórek regulatorowych zależy tzw. tolerancja immunologiczna, czyli zdolność do rozróżniania własnych i obcych komórek. Gdy ten mechanizm zawodzi, nasze własne tkanki przestają być tolerowane, układ immunologiczny rozpoczyna na nie atak i zaczynają się choroby, takie jak cukrzyca typu I, stwardnienie rozsiane czy reumatoidalne zapalenie stawów – dodaje prof. Trzonkowski.

Dokonania noblistów

W tym roku Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny uhonorowano troje naukowców.

Mary E. Brunkow

Urodzona w 1961 roku amerykańska badaczka od 2009 roku pracuje jako Senior Program manager w Institute for Systems Biology w Seattle. Wspiera projekty naukowe dotyczące różnorodnych obszarów medycznych, w tym biologii systemowej boreliozy, biomarkerów sepsy i naukowego podejście do szeroko rozumianego dobrego samopoczucia.

Badaczka obroniła doktorat na Uniwersytecie Princeton, następnie przez ponad dekadę pracowała w branży biotechnologicznej. W serwisie ResearchGate można znaleźć 84 artykułu naukowe jej autorstwa, cytowane w ponad 12 tysiącach innych publikacji naukowych.

Zdaniem ekspertów Komitetu Noblowskiego, Mary Brunkow wraz z kolegami przyczyniła się do zrozumienia, w jaki sposób organizm utrzymuje tolerancję immunologiczną. Jednym z kluczowych wyników było powiązanie mutacji w genie FOXP3 z chorobą autoimmunologiczną IPEX. Jest 14 kobietą uhonorowaną Noblem w dziedzinie fizjologii lub medycyny. Dzięki niej liczba noblistek ogółem sięgnęła 67.

Frederick J. Ramsdell

Kolejny z nagrodzonych, urodzony 4 grudnia 1969 roku w Elmhurst, Illinois Frederick J. Ramsdell, jest obecnie dyrektorem ds. badań (Research Director) w Parker Institute for Cancer Immunotherapy w San Francisco. Noblista ukończył biologię na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego oraz uzyskał doktorat z immunologii na UCLA w 1987. Pracował m.in. w National Institutes of Health, a następnie w firmach biotechnologicznych w okolicach Seattle.

Ramsdell i jego zespół odkryli białko FOXP3 u myszy z mutacją scurfy oraz u dzieci z zespołem IPEX. Badacze wykazali, że FOXP3 odgrywa kluczową rolę w rozwoju regulatorowych limfocytów T. W 2017 r. wraz z Shimonem Sakaguchim i Alexandrem Rudenskym otrzymał Nagrodę Crafoorda za odkrycie komórek T regulatorowych.

Shimon Sakaguchi

Urodzony 19 stycznia 1951 roku w Japonii Shimon Sakaguchi jest immunologiem i profesorem Uniwersytetu w Osace. Największą rozpoznawalność przyniosło mu w 1995 r. odkrycie limfocytów T regulatorowych (TREG) i opisanie ich roli w układzie odpornościowym. Znalazło to zastosowanie w leczeniu nowotworów i chorób autoimmunologicznych.

Sakaguchi jest absolwentem Uniwersytetu w Kioto. Jego odkrycia naukowca stanowią fundament nowej dziedziny badań nad regulacją układu odpornościowego, szczególnie w kontekście chorób autoimmunologicznych i nowotworów. Co ciekawe, już dekadę temu, w 2015 roku, był wymieniany przez Thomson Reuters jako potencjalny laureat Nagrody Nobla.

Kto był typowany do Nagrody Nobla?

Co roku specjaliści próbują przewidzieć, kto dostanie Nobla. Tegoroczne typy firmy analitycznej Clarivate w dziedzinie fizjologii lub medycyny to:

• Andrea Ablasser, Glen N. Barber, Zhijian ‘James’ Chen – za badania nad układem odpornościowym,
• John E. Dick – za badania nad białaczką,
• Kenji Kangawa, Masayasu Kojima – za odkrycie greliny.

Źródło: Nobelprize.org

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Pisze przede wszystkim o eksploracji kosmosu, astronomii i historii. Związana z Centrum Badań Kosmicznych PAN oraz magazynami portali Gazeta.pl i Wp.pl. Ambasadorka Śląskiego Festiwalu Nauki. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.