Kiedy zaczyna się starość? Naukowcy odkrywają zaskakujące fakty o wieku biologicznym

Spis treści:

1. Dlaczego boimy się starości? Wpływ kultury i stereotypów
2. Co nauka mówi o początku starości?
3. Biologiczny wiek a wiek metrykalny – kluczowa różnica
4. Kim są wolno starzejący się ludzie i czego możemy się od nich nauczyć
5. Jak zmieniało się postrzeganie starości na przestrzeni wieków?
6. Czy da się opóźnić starość? Interwencje i styl życia

Starość to pojęcie, które budzi wiele emocji. Dla jednych zaczyna się po sześćdziesiątce, dla innych – dopiero wtedy, gdy ciało zaczyna odmawiać posłuszeństwa. A co na to nauka? Czy istnieje konkretny moment, w którym człowiek człowiek staje się stary – niezależnie od tego, co mówi jego metryka? Najnowsze badania pokazują, że to, kiedy zaczyna się starość, nie zależy wyłącznie od liczby przeżytych lat, a od wielu innych czynników – biologicznych, psychicznych i kulturowych.

Dlaczego boimy się starości? Wpływ kultury i stereotypów

Starzenie się to coś, cowielu z nas próbuje „przechytrzyć”. Nic dziwnego – globalny rynek produktów przeciwstarzeniowych jest wart 40 mld dolarów (czyli ponad 160 mld złotych!) i prognozuje się, że do 2032 roku osiągnie wartość 60 miliardów. Kremy przeciwzmarszczkowe, suplementy, siłownia – wszystko po to, by oddalić nieuchronne procesy fizjologiczne. Niechęć do starości ma jednak głębsze podłoże. W ciągu ostatnich 200 lat stereotypy związane ze starzeniem się stały się coraz bardziej negatywne, co doprowadziło do zjawiska określanego mianem kryzysu ageizmu.

Jak pokazują dane WHO, ageizm – czyli uprzedzenia, stereotypy lub dyskryminujące działania wobec osób ze względu na ich wiek – może prowadzić do izolacji społecznej, pogorszenia stanu zdrowia, a nawet wcześniejszej śmierci. Prof. Becca Levy, epidemiolożka i psycholożka na Uniwersytecie Yale, podkreśla, że negatywne emocje związane z procesem starzenia pogarszają stan psychiczny i fizyczny, podczas gdy pozytywne mogą go poprawiać.

Co ciekawe, kultura odgrywa ogromną rolę w tym, jak postrzegamy starość. – W zachodnim świecie cenimy młodość, ale w Chinach czy Korei starzenie się utożsamiane jest z mądrością – mówi Eric Verdin z Buck Institute for Research on Aging. Ośrodek, dla którego pracuje, to amerykański instytut badawczy, który specjalizuje się w badaniach nad procesami starzenia się oraz chorobami związanymi z wiekiem, takimi jak choroba Alzheimera, Parkinsona, nowotwory czy cukrzyca.

Co nauka mówi o początku starości?

Zainteresowanie procesem starzenia gwałtownie wzrosło w ciągu ostatnich dekad. Dzięki miliardowym inwestycjom w badania nad długowiecznością, naukowcy uzyskali nowe dane: od przeprogramowania komórek w celu przywrócenia ich młodzieńczej funkcji po usuwanie komórek starzejących się, które napędzają stany zapalne. Pomimo tych przełomów, naukowcy wciąż nie są zgodni, kiedy tak naprawdę zaczyna się starość. Nie istnieje jeden uniwersalny wskaźnik, który jednoznacznie ją definiuje – organizm każdego z nas starzeje się inaczej, w zależności od przebytych chorób, stresu i stylu życia.

Biologiczny wiek a wiek metrykalny – kluczowa różnica

W przeciwieństwie do zjawisk takich jak dojrzewanie czy menopauza, starość nie ma wyraźnych punktów granicznych. To proces charakteryzujący się stopniowym nagromadzeniem uszkodzeń, które zakłócają funkcje komórek i tkanek. Przez ostatnie 30 lat naukowcy próbowali opracować wiarygodne miary tzw. wieku biologicznego. Brano pod uwagę m.in.

• sprawność fizyczną,
• profil lipidowy, czyli poziom tłuszczów w organizmie,
• uszkodzenia DNA.

Jednak do dziś nie istnieje jedno „złote” narzędzie, które pozwalałoby jednoznacznie ocenić zdrowe starzenie. – Starzenie się to proces ciągły – mówi Eric Verdin – nie zaczyna się nagle, dlatego trudno je zdefiniować.

Kim są wolno starzejący się ludzie i czego możemy się od nich nauczyć

Niektórzy ludzie starzeją się inaczej – wolniej, zdrowiej, z większą energią. Naukowcy nazywają ich superseniorami. To ci, którzy nawet po 70. roku życia pozostają sprawni fizycznie i psychicznie.

Eric Verdin i jego zespół analizują takie przypadki, by znaleźć sposoby na wydłużenie tzw. healthspanu, czyli lat życia w dobrym zdrowiu. To szczególnie istotne, ponieważ do 2050 roku co trzecia osoba na świecie będzie miała 60 lat lub więcej. – Mam nadzieję, że nasze badania pomogą ludziom zyskać dodatkowe lata zdrowia – mówi Eric Verdin – i zmienią negatywne postrzeganie starzenia się.

Jak zmieniało się postrzeganie starości na przestrzeni wieków?

Niegdyś o tym, kto jest „stary”, decydowała zdolność do pracy i zaangażowania w życie rodziny czy społeczności. Dopiero w XIX i XX wieku zaczęto utożsamiać starość z wiekiem metrykalnym.

W USA przeciętny wiek przejścia na emeryturę to 62 lata – granica ta pozostaje niezmienna od dekad, mimo że ludzie żyją coraz dłużej. W Polsce według danych GUS kobiety średnio przechodzą na emeryturę w wieku 56 lat, a mężczyźni w wieku 57,9 lat. Oznacza to, że wiele osób decyduje się na emeryturę wcześniej, niż wynika to z formalnych wymogów.

Tymczasem badania pokazują, że wiek metrykalny niekoniecznie odzwierciedla rzeczywisty stan organizmu. Według badań dr. Markusa Wettsteina, psychologa z Uniwersytetu Humboldta w Berlinie, dzisiejsi 60-latkowie czują się młodziej niż ich rówieśnicy 20 lat temu. – Ludzie odsuwają moment wejścia w starość, bo nie chcą utożsamiać się z jej negatywnym wizerunkiem – zauważają autorzy badania.

Czy da się opóźnić starość? Interwencje i styl życia

Choć starzenie się często uznawane jest za nieunikniony problem, możemy wpływać na jego przebieg. Naukowcy coraz częściej rekomendują ocenę wieku biologicznego – czyli tego, jak „stare” są nasze komórki – zamiast wieku metrykalnego.

Eric Verdin zauważa, że różnice w starzeniu się między ludźmi są ogromne i coraz więcej badań potwierdza, że styl życia ma znaczenie. Od diety, przez aktywność fizyczną, po poziom stresu – wszystko to może „przyspieszyć” lub „spowolnić” zegar biologiczny.

Źródło: National Geographic