Ten jeden krok Mahometa zmienił historię świata. Kim był założyciel islamu?

Spis treści:

1. Wczesne życie Mahometa – pochodzenie i dzieciństwo
2. Objawienia i początek misji prorockiej (610 r.)
3. Rodzina Mahometa – żony i córki
4. Hidżra – powstanie islamu (622 r.)
5. Triumf i pielgrzymka do Mekki
6. Pielgrzymka do Mekki i powstanie islamu
7. Źródła wiedzy o życiu Mahometa

Mahomet, uznawany przez muzułmanów za ostatniego proroka i posłańca Boga, odegrał kluczową rolę w powstaniu islamu – religii, która dziś liczy ponad 1,9 miliarda wyznawców na całym świecie. Objawienia Mahometa, spisane w Koranie, stanowią podstawę wiary islamskiej i porządku prawnego w wielu krajach muzułmańskich. Jako postać historyczna i duchowa, Mahomet nie tylko przekazywał przesłania religijne, ale także skutecznie zreformował społeczeństwo Półwyspu Arabskiego, łącząc plemiona, ustanawiając zasady etyczne i organizując wspólnotę religijną – ummę. Życie i działalność proroka są przedmiotem licznych debat akademickich, a także inspiracją dla milionów ludzi na całym świecie.

Wczesne życie Mahometa – pochodzenie i dzieciństwo

Pochodzenie w Mekce i tragedie rodzinne

Mahomet (arab. Muḥammad ibn ʿAbd Allāh) urodził się około 570 r. n.e. w Mekce, w zamożnym, ale zubożałym rodzie Haszymitów, należącym do wpływowego plemienia Kurajszytów. Urodził się w roku słonia, upamiętnionym przez próbę zniszczenia Mekki przez armię władcy Jemenu, według tradycji związaną z cudowną interwencją Boga.

Jako sierota wcześnie stracił ojca ʿAbd Allāha, a w wieku sześciu lat także matkę Āminah. Po ich śmierci opiekę nad chłopcem przejął najpierw dziadek ʿAbd al-Muṭṭalib, a następnie wuj Abū Ṭālib, który pozostał jego opiekunem i obrońcą przez większość życia.

Pierwsze doświadczenia religijne

Młody Mahomet wyróżniał się pobożnością, uczciwością i kontemplacyjną naturą. Pracował jako kupiec i zdobył reputację godnego zaufania (przydomek al-Amīn, czyli „godny zaufania”). Już w młodym wieku unikał pogańskich rytuałów i alkoholowych libacji, które były powszechne w społeczeństwie arabskim.

Regularnie udawał się do jaskini Hira, położonej niedaleko Mekki, gdzie spędzał długie godziny na samotnej modlitwie i rozmyślaniach.

Objawienia i początek misji prorockiej (610 r.)

Pierwsze objawienia w jaskini Hira

W wieku około 40 lat, Mahomet doświadczył przełomowego objawienia – w noc Ramadanu ukazał mu się archanioł Gabriel (Dżibrīl), który przekazał mu słowa Allaha. Według relacji prorok zadrżał z przerażenia i wrócił do domu, gdzie jego żona Chadidża udzieliła mu wsparcia. Pierwsze słowa objawienia brzmiały: „Czytaj!” – co zapoczątkowało serię przekazów, które zostały później zebrane jako Koran.

Reakcja społeczności Mekki

Początkowo Mahomet dzielił się objawieniami z bliskimi, jednak z czasem rozpoczął otwartą działalność misyjną. Głosił monoteizm, równość ludzi przed Bogiem oraz potrzebę ochrony ubogich i sierot. Te idee godziły w interesy arystokracji z Mekki prowadząc do prześladowań jego wyznawców – zwanych mu’minūn (wierni).

Rodzina Mahometa – żony i córki

Związek z Chadidżą

Chadidża bint Khuwaylid była pierwszą i najbliższą żoną Mahometa. Ich małżeństwo, zawarte gdy Mahomet miał 25 lat, a Chadidża około 40, trwało przez 25 lat, aż do jej śmierci. Było to monogamiczne małżeństwo, co w ówczesnej Arabii stanowiło wyjątek.

Chadidża była kobietą o silnej pozycji społecznej i finansowej, a jednocześnie głęboko religijną. Odegrała kluczową rolę w początkach islamu – nie tylko jako partnerka życiowa Mahometa, ale również jako pierwsza osoba, która uwierzyła w jego misję. To dzięki jej wsparciu prorok mógł kontynuować działalność mimo prześladowań. Z tego związku pochodziła m.in. Fatima, jedyna córka Mahometa, która dożyła dorosłości i miała potomstwo.

Małżeństwo z Aiszą – wpływ na tradycję islamu

Po śmierci Chadidży Mahomet zawarł szereg małżeństw – część miała charakter polityczny (sojusze z plemionami), inne zaś religijny lub rodzinny. Wśród tych żon najważniejszą była Aisza, córka Abu Bakra, późniejszego pierwszego kalifa.

Aisza była młoda i energiczna, uznawana za jedną z najbardziej wpływowych postaci kobiecych islamu. Po śmierci proroka odegrała ważną rolę w przekazywaniu hadithów – tradycji i wypowiedzi proroka. Przypisuje się jej autorytet w kwestiach teologicznych, prawnych i społecznych.

Była także uczestniczką wydarzeń politycznych – w tym bitwy pod Wielbłądem (656 r.), podczas której stanęła przeciwko siłom Alego, zięcia Mahometa. Jej postać, choć kontrowersyjna w historii politycznej, jest szanowana w tradycji sunnickiej jako „matka wiernych” (umm al-muʾminīn).

Córka Mahometa – Fatima

Fatima (Fātimah az-Zahrāʾ), najmłodsza i najbardziej znana córka Mahometa, jest centralną postacią zarówno w tradycji szyickiej, jak i sunickiej. Była żoną ʿAlīego ibn Abī Ṭāliba, czwartego kalifa i kuzyna proroka. Ich potomkowie – Hasan i Husajn – odegrali kluczową rolę w historii islamu.

Fatima uchodziła za wzór skromności, pokory i lojalności wobec Boga. Tradycja islamu uważa, że to ona kontynuowała duchowe dziedzictwo ojca. W szyizmie jest uznawana za jedną z czterech doskonałych kobiet islamu.

Hidżra – powstanie islamu (622 r.)

Przyczyny, data 24 września 622 r.

Po ponad dekadzie prześladowań Mahomet zdecydował się na emigrację do Medyny (wówczas Jatrib), gdzie jego przesłanie spotkało się z akceptacją. Hidżra, czyli przesiedlenie, miała miejsce 24 września 622 r. i jest początkiem kalendarza muzułmańskiego.

Utworzenie wspólnoty w Medynie

W Medynie Mahomet nie tylko nauczał, ale też ustanowił pierwszą konstytucję islamską – znaną jako Konstytucja Medyny. Dokument ten uregulował stosunki między muzułmanami, żydami i innymi grupami etniczno-religijnymi. Powstała umma – wspólnota oparta na wierze, nie krwi.

Triumf i pielgrzymka do Mekki

Rozejm i powrót w 629–630 r.

W wyniku układu zawartego w Hudajbijja (628 r.) Mahomet i jego wyznawcy mogli odbyć pielgrzymkę do Mekki. W 630 r. Mahomet wszedł do miasta bez rozlewu krwi, ogłaszając amnestię i oczyszczając Kaabę z idoli. To wydarzenie przypieczętowało zwycięstwo islamu i zakończyło epokę politeizmu w Arabii.

Pielgrzymka pożegnalna – przesłanie, znaczenie

Na kilka miesięcy przed śmiercią Mahomet odbył tzw. pielgrzymkę pożegnalną. Na Wzgórzu Arafat wygłosił mowę pożegnalną, w której podkreślił wartość życia ludzkiego, zniósł zemstę plemienną, zakazał lichwy i przypomniał o równości wszystkich ludzi. Jego słowa: „Arab nie jest lepszy od nie-Araba, ani biały od czarnego” stały się fundamentem uniwersalnego przesłania islamu.

Pielgrzymka do Mekki i powstanie islamu

Co to jest pielgrzymka do Mekki (Hadżdż)?

Hadżdż to piąty filar islamu – obowiązkowa pielgrzymka do Mekki, którą każdy dorosły muzułmanin powinien odbyć przynajmniej raz w życiu, o ile ma ku temu warunki. Rytuały hadżdż odwołują się do tradycji Abrahama oraz działań Mahometa podczas jego pielgrzymki.

Dziedzictwo religijne i polityczne

Po śmierci Mahometa w czerwcu 632 r. w Medynie, kierownictwo nad wspólnotą przejęli kalifowie – pierwsi tzw. Rashidun (sprawiedliwi). Dziedzictwo Mahometa obejmuje nie tylko religię, ale także system prawny (szariat), etykę społeczną, relacje międzyreligijne i kulturę. Islam szybko rozprzestrzenił się w krajach Bliskiego Wschodu, w Afryce Północnej i Azji, a Mahomet do dziś pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci historii świata.

Źródła wiedzy o życiu Mahometa

Koran, sira i hadisy – ocena naukowa

Najważniejsze źródła to:

• Koran – uznawany za boskie objawienie,
• Sira – tradycyjne biografie proroka (m.in. Ibn Ishak, Ibn Hisham),
• Hadisy – zbiory przekazów o słowach i czynach Mahometa.

Ich wiarygodność była analizowana przez wieki przez uczonych muzułmańskich (ilm al-hadith) oraz badaczy zachodnich.

Źródła pozamułmańskie i współczesna historiografia

Historycy jak Fred Donner, Patricia Crone, czy Robert Hoyland analizują także źródła syryjskie, perskie i bizantyjskie. Wskazują na złożone relacje polityczne i religijne VII-wiecznej Arabii jako klucz do zrozumienia powstania islamu. W kilku polskich uczelniach działają kierunki arabistyczne, na których bada się życie Mahometa i początku islamu.

Źródło: National Geographic Polska

Nasz ekspert

Łukasz Załuski

Redaktor naczelny „National Geographic Polska” i National-Geographic.pl. Dziennikarz podróżniczy i popularnonaukowy z 20-letnim stażem. Wcześniej odpowiedzialny m.in. za magazyny „Focus”, „Focus Historia” i „Sekrety Nauki”. Uważny obserwator zmieniającego się świata i nowych trendów podróżniczych. Inicjator projektu pierwszej naukowej rekonstrukcji wizerunków władców z dynastii Jagiellonów. Miłośnik tenisa, książek kryminalnych i europejskich stolic.