Dzięki autyzmowi zrozumiała zwierzęta. Temple Grandin – zoolożka, która odmieniła los milionów krów

Spis treści:

1. Dziecięce trudy spektrum autyzmu
2. Na ranczo u ciotki: początek fascynacji zwierzętami
3. Kontrowersje wokół współpracy Temple Grandin
4. Dobre życie i „dobra smierć”?
5. Działalność społeczna i książki
6. Nigdy nie przestawaj się uczyć
7. Film biograficzny i osiągnięcia naukowe

Temple Grandin urodziła się 29 sierpnia 1947 roku w Bostonie w stanie Massachusetts, jako córka Richarda Grandina i Eustacii Cutler. W wieku dwóch lat zdiagnozowano u niej autyzm, który w tamtym czasie był często postrzegany jako forma uszkodzenia mózgu. Lekarze początkowo obwiniali matkę za stan dziecka oraz zasugerowali, że dziewczynka powinna zostać objęta opieką instytucjonalną. Wówczas oznaczało to praktycznie zamknięcie w domu dla osób upośledzonych i spędzenie w nim całego życia.

Dziecięce trudy spektrum autyzmu

Jednak rodzice nie zgodzili się na to i postanowili zatrzymać córkę w domu, nie szczędząc ani czasu, ani pieniędzy na jej edukację. Stworzona przez intensywna terapia logopedyczna pomogła Temple rozwinąć zdolności komunikacyjne. Grandin zaczęła mówić w wieku czterech lat.

Mimo że rodzice zapewniali jej dobre warunki edukacyjne, to konieczność uczęszczania do szkoły ze zdrowymi i nie rozumiejącymi jej przypadłości dziećmi, wymagała odwagi. Temple była często wyśmiewana przez rówieśników. Dziewczyna nie tylko nie mówiła wyraźnie i płynnie, ale miała też różnorodne tiki, których nie mogła kontrolować.

Pomimo tych trudności osiągała sukcesy w szkole i zapisała się na studia. W 1970 roku uzyskała licencjat z psychologii w Franklin Pierce College, następnie tytuł magistra nauk o zwierzętach na Arizona State University oraz doktorat z tej samej dziedziny na University of Illinois w Urbana-Champaign.

Na ranczo u ciotki: początek fascynacji zwierzętami

Zwierzętami zaczęła interesować się już w szkole średniej. Jednak to wyjazd do Arizony, gdzie jej ciotka prowadziła ranczo, sprawił, że zdecydowała się na karierę w dziedzinie nauk o zwierzętach. Dzięki wyjątkowej zdolności myślenia obrazowego oraz doskonałej pamięci szczegółów zaczęła projektować humanitarne systemy obsługi zwierząt hodowlanych, co z czasem doprowadziło do przełomowych zmian w całej branży.

„Zauważyłam, że kiedy kładę ręce na zwierzęciu czekającym w kolejce w Beeflandzie, mogę wyczuć jego zdenerwowanie. Czasami dotyk uspokaja zwierzę. Niektórzy ludzie uważają, że skoro te krowy i byki i tak niedługo zostaną zabite, nie warto ich dobrze traktować. Oto moja odpowiedź: A gdyby tak twoja umierająca babcia była w szpitalu? Jak by ci się podobało, gdyby lekarz powiedział: Och, ta pacjentka jest już na wykończeniu. Możemy ją wyrzucić na korytarz” - napisała Temple Grandin w książce „Byłam dzieckiem autystycznym”.

Kontrowersje wokół współpracy Temple Grandin

Obecnie ponad połowa bydła w USA jest obsługiwana w systemach zaprojektowanych przez nią. Do jej innych działań zawodowych należało m.in. opracowanie standardów dobrostanu zwierząt dla przemysłu mięsnego oraz doradztwo dla dużych firm z branży gastronomicznej i spożywczej.

Ta współpraca wywołała wiele kontrowersji i była negowana przez część ruchów prozwierzęcych. Grandin podkreśla jednak, że kluczowe znaczenie ma minimalizowanie stresu i lęku zwierząt, a nie wyłącznie maksymalne wydłużanie ich życia. Zwraca uwagę, że zwierzęta domowe cierpią często z powodu długotrwałej izolacji i braku kontaktu, co również stanowi zaniedbanie ich dobrostanu.

Dobre życie i „dobra smierć”?

„Wiele osób dziwi się, że choć tak bardzo kocham zwierzęta, to współpracuję z przemysłem mięsnym. Dużo o tym myślałam. Ze wszystkich zwierząt najbardziej lubię krowy, a projektowałam urządzenia dla rzeźni. Patrząc na krowy, zdałam sobie sprawę z tego, że nie byłoby ich, gdyby nie ludzie. A skoro to my doprowadziliśmy do tego, że te zwierzęta są z nami, jesteśmy za nie odpowiedzialni. Powinny przy nas dobrze żyć i mieć dobrą śmierć. Powinniśmy sprawić, by uniknęły stresów. Takie jest moje zadanie” – napisała w książce zatytułowanej „Zrozumieć zwierzęta. Wykorzystywanie tajemnic autyzmu do rozszyfrowania zachowań zwierząt”.

Działalność społeczna i książki

Temple Grandin zyskała rozpoznawalność po pojawieniu się w książce Olivera Sacksa „Antropolog na Marsie”, wydanej w 1995. Tytuł książki nawiązuje do sposobu postrzegania doświadczeń społecznych przez Grandin. Jeszcze przed publikacją Temple była aktywna w środowiskach zajmujących się autyzmem — po raz pierwszy przemawiała publicznie w latach 80., na prośbę jednego z założycieli Autism Society of America.

Jako osoba wysoko funkcjonująca w spektrum autyzmu, Grandin potrafi w wyjątkowo precyzyjny sposób opisać swoje doświadczenia. Mówi o nadwrażliwości na dźwięki i bodźce sensoryczne, które czynią kontakty społeczne bolesnymi. Myśli głównie obrazami, a język traktuje jako umiejętność drugorzędną. Jej wrażliwość na szczegóły i zmiany w otoczeniu pomogła jej lepiej zrozumieć zachowania bydła i innych zwierząt hodowlanych.

Grandin zajmuje jednoznaczne stanowisko w sprawach edukacji dzieci autystycznych. Opowiada się za wczesną interwencją i odpowiednim przygotowaniem nauczycieli do pracy z indywidualnymi zainteresowaniami uczniów. Jest zwolenniczką koncepcji neuroróżnorodności i sprzeciwia się idei „całkowitego wyleczenia” autyzmu, argumentując, że jej własne osiągnięcia nie byłyby możliwe bez cech wynikających z autyzmu.

Nigdy nie przestawaj się uczyć

„Mam siedem zasad udanej dorosłości: podążaj za swoją pasją i naucz się o niej wszystkiego, co możliwe. Żyj. Bądź sobą, ale pamiętaj, żeby się trochę dostosować. Rozwijaj swoje talenty. Doskonałość nie jest możliwa. Ciężko pracuj. Nigdy nie przestawaj się uczyć.” – napisała w książce „Autyzm. Przewodnik. 9 postaw wspierających rozwój dzieci w spektrum”.

Film biograficzny i osiągnięcia naukowe

W 2010 roku HBO wyprodukowało film zatytułowany po prostu „Temple Grandin” z Claire Danes w roli głównej. Produkcja otrzymała 15 nominacji do nagrody Emmy i zdobyła pięć statuetek, w tym za najlepszy film telewizyjny oraz najlepszą aktorkę dramatyczną. Claire Danes otrzymała również Złoty Glob za swoją rolę.

Temple Grandin została uhonorowana wieloma nagrodami, w tym doktoratami honoris causa Uniwersytetu McGill, Uniwersytetu Illinois oraz Duke University. Jest członkinią American Society of Agricultural and Biological Engineers oraz była członkinią zarządu Autism Society of America. Obecnie jest profesorką nauk o zwierzętach na Colorado State University. Ma na swoim koncie kilkanaście książek, z czego wiele stało się bestsellerami.

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Pisze przede wszystkim o eksploracji kosmosu, astronomii i historii. Związana z Centrum Badań Kosmicznych PAN oraz magazynami portali Gazeta.pl i Wp.pl. Ambasadorka Śląskiego Festiwalu Nauki. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.