Co skrywa Europa? Zagadka tajemniczego „pająka” na lodowym księżycu Jowisza rozwiązana

Odkrycie zagadkowej struktury przypominającej pająka na Europie, jednym z lodowych księżyców Jowisza, przez lata stanowiło zagadkę dla naukowców. Formacja ta, dostrzeżona po raz pierwszy w marcu 1998 roku przez sondę NASA Galileo, znajduje się wewnątrz krateru uderzeniowego Manannán, którego szerokość wynosi około 22 kilometrów. Przez niemal trzy dekady pochodzenie tego rozgałęzionego fenomenu geologicznego pozostawało tajemnicą. Rozważano różne hipotezy – od potężnych sił grawitacyjnych Jowisza po aktywność kominów hydrotermalnych na dnie podpowierzchniowego oceanu. Żadne z tych wyjaśnień nie było jednak w pełni zadowalające dla naukowców – aż do teraz.

Damhán Alla – „kosmiczny pająk” podobny do „gwiazd jeziora”

Przełom przyniosło badanie opublikowane w grudniu 2025 roku w „The Planetary Science Journal”, w którym naukowcy zaproponowali alternatywną teorię opartą na ziemskich analogiach. Strukturze nadano oficjalną nazwę Damhán Alla, co w języku irlandzkim oznacza pająka. Nazwa ta jest powiązana z celtycką mitologią, z której wywodzi się również imię boga Manannána, patrona krateru. Kluczem do zrozumienia Damhán Alla okazały się tzw. „lake stars” (gwiazdy jeziorne) – fenomeny występujące zimą w określonych warunkach, na wielu jeziorach na Ziemi.

Jak tworzą się gwiazdy na lodzie?

Na naszej planecie te piękne, symetryczne wzory powstają na zamarzniętych jeziorach pokrytych śniegiem, gdy woda z głębi przesiąka przez niewielkie otwory w lodzie. W przypadku Europy mechanizm był podobny, choć skala i przyczyna są inne. Według zespołu badawczego pod kierownictwem Laury Mc Keown z University of Central Florida, formacja ta powstała prawdopodobnie w wyniku uderzenia asteroidy.

To zdarzenie, które miało miejsce już po uformowaniu się samego krateru Manannán, stworzyło pęknięcie w lodowej skorupie księżyca. Przez tę szczelinę słona woda wydostała się na powierzchnię, rozlewając się w charakterystyczny, pajęczynowaty wzór.

Układ Słoneczny może być pełen „pająków”

Naukowcy wskazują również na uderzające podobieństwo do podobnych „pająków” na Marsie, choć te powstają w innym procesie: sublimacji lodu z dwutlenku węgla. Wspólnym czynnikiem jest jednak sposób, w jaki płyny przepływają przez porowate powierzchnie, co może prowadzić do powstawania podobnych struktur także na innych lodowych światach, takich jak księżyc Saturna – Enceladus czy planeta karłowata Ceres.

Czy to ślady życia pozaziemskiego?

Obecność takich struktur może być bezpośrednim dowodem na istnienie zbiorników płynnej cieczy ukrytych pod lodem. Takie miejsca są uważane za jedne z najbardziej obiecujących przy poszukiwaniu śladów życia pozaziemskiego. Badanie dostarcza bezcennych wskazówek dla misji Europa Clipper, która wystartowała w październiku 2024 roku i dotrze do Jowisza w 2030 roku, aby przeprowadzić szczegółowe badania jego księżyców. Zrozumienie procesów tworzących Damhán Alla pozwoli naukowcom lepiej „czytać” powierzchnię lodowych księżyców.

Źródło: The Planetary Science Journal

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.