Uważano ją za pierwszą Afrykankę w Brytanii. Nowe badania genetyczne przyniosły niespodziankę
Znalezione w Anglii szczątki kobiety przez dekadę były uznawane za dowód wczesnej obecności Afrykanów w Brytanii pod okupacją Rzymu. Rekonstrukcja jej twarzy trafiła do mediów. Najnowsze analizy genetyczne całkowicie jednak podważają tę teorię. Kobieta miała jasne włosy i niebieskie oczy. Skąd naprawdę pochodziła?
Szczątki, określane przez archeologów jako „kobieta z Beachy Head”, odkryto w 2012 roku w muzealnych kolekcjach w ratuszu w Eastbourne. Jedyną informacją kontekstową na etykiecie pudełka była adnotacja „Beachy Head (1959)”. Sugeruje to, że szkielet został znaleziony przez archeologów kilka dekad temu, na odcinku wybrzeża na południu Anglii na wschód od Eastbourn.
Afrykanka w chłodnej Brytanii?
Wiemy, że żyła ona w czasach rzymskich, pomiędzy 129 a 311 rokiem naszej ery. W momencie śmierci miała od 18 do 25 lat. Początkowe badania jej czaszki w 2013 roku zasugerowały, że kobieta pochodziła z Afryki Subsaharyjskiej. Ten wniosek zdobył rozgłos: ogłoszono ją jedną z najwcześniejszych Afrykanek w Brytanii. Na tej podstawie stworzono jej pierwszą, fizyczną rekonstrukcję twarzy. Kobieta miała na niej ciemne oczy, ciemne włosy i odpowiedni kolor skóry.
Jednak już wtedy inne analizy dawały sprzeczne wyniki. Badania izotopów jej kości sugerowały, że dorastała na południowym wybrzeżu Brytanii. Wykazały też, że jej dieta była bogata w owoce morza, typowe dla życia na wybrzeżu. Późniejsze, ale nieprecyzyjne dane DNA, wskazywały z kolei na pochodzenie z regionu Morza Śródziemnego, być może z Cypru. Ta trwająca latami dyskusja udowodniła, jak ważne jest ciągłe weryfikowanie starych ustaleń nowymi metodami.
Prawda ostateczna?
W latach 2024–2025 naukowcy zastosowali najbardziej zaawansowane techniki, aby uzyskać wysokiej jakości dane DNA. Te nowe, kompleksowe analizy dostarczyły, jak przekonują badacze, ostatecznej odpowiedzi na temat pochodzenia intrygującej kobiety.
Wyniki genetyczne były jednoznaczne: kobieta z Beachy Head była pochodzenia lokalnego. Jej DNA jest najbardziej podobne do genów innych osób mieszkających w wiejskiej Brytanii w okresie rzymskim. Ma również silne pokrewieństwo ze współczesnymi Brytyjczykami.
Naukowcy podkreślają, że wcześniejsza błędna diagnoza wynikła z oceny kształtu czaszki. Metody te, stosowane w przeszłości, mogą mylić, ze względu na różnorodność cech fizycznych u ludzi.
Niebieskie oczy starożytnej Brytyjki
Kiedy poznano jej genotyp, naukowcy mogli stwierdzić, jak kobieta wyglądała. Analiza cech fizycznych (fenotypu) ujawniła, że miała niebieskie oczy. Prawdopodobnie miała również jasne włosy.
Ten portret jest całkowitym przeciwieństwem wersji z 2013 roku. Dlatego, w grudniu 2025 roku, opublikowano jej zaktualizowaną rekonstrukcję twarzy. Wykonano ją w technologii cyfrowej, z użyciem programu MetaHuman Creator. Nowy model przedstawia zmarłą z blond włosami i niebieskimi oczami, zgodnie z danymi uzyskanymi z jej genomu.
Źródło: Journal of Archaeological Science
Nasz autor
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy i podróżniczy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie. Miłośnik niewielkich, lokalnych muzeów. Uwielbia długie trasy rowerowe, szczególnie te prowadzące wzdłuż rzek. Lubi poznawać nieznane zakamarki Niemiec, zarówno na dwóch kółkach, jak i w czasie górskiego trekkingu.