Tajemnicza twarz z jeziora: sensacyjne znalezisko z czasów pierwszych Piastów

Spis treści

1. Sensacyjna belka-rzeźba wydobyta z dna jeziora
2. Okoliczności odkrycia
3. Badania archeologiczne nad jeziorem Lednica trwają od dekad

W 2024 roku archeolodzy z Centrum Archeologii Podwodnej UMK w Toruniu, we współpracy z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, dokonali niezwykłego odkrycia na dnie Jeziora Lednica. Wśród pozostałości wałów obronnych dawnego grodu na Ostrowie Lednickim odnaleziono dębową belkę o długości 1,34 m, na której wyrzeźbiono ludzką twarz.

Sensacyjna belka-rzeźba wydobyta z dna jeziora

Przedstawienie twarzy łączy cechy płaskorzeźby i rzeźby, charakteryzuje się starannie wykonanym czołem, brwiami, oczodołami i brodą, a także bardziej schematycznymi ustami i nosem. Rzeźba twarzy, o wymiarach ok. 13,5 x 10 cm. jest wyjątkowo realistyczna. Znalezisko zaprezentowano w czwartek na konferencji prasowej.

Belka ma hakowate rozwidlenie i służyła najprawdopodobniej do stabilizowania skrzyni wału obronnego lednickiego grodu, co zapobiegało jego rozsuwaniu się pod naporem materiału wypełniającego. Znalezisko jest datowane metodą dendrochronologiczną na rok 967 (z marginesem od 960 do 975), czyli okres tuż przed przyjęciem chrztu przez Mieszka I.

Istnieje przypuszczenie, że element ten mógł zostać użyty ponownie podczas późniejszych etapów budowy wałów, które przebudowywano do końca X wieku. Główne fortyfikacje grodu na Ostrowie Lednickim powstawały i były przebudowywane w latach 976–999.

Naukowcy uważają, że belka z twarzą jest czymś więcej niż elementem konstrukcyjnym i ma także charakter symboliczny, być może religijny lub ochronny. Może nawiązywać do wcześniejszych słowiańskich wierzeń. Element był umieszczony twarzą skierowaną na zewnątrz grodu, w stronę jeziora, co może wiązać się z przekonaniami o istnieniu w wodach istot nadprzyrodzonych. Odkrycie przywołuje też inne przykłady słowiańskiej sztuki antropomorficznej, jak czterotwarzowe wyobrażenia z Wolina.

Okoliczności odkrycia

Pierwsze prace przy tej części lednickiego grodu rozpoczęły się przed czterema laty, kiedy to wyjątkowo suche lato i niski poziom wody w jeziorze, odsłoniły w strefie brzegowej drewniane elementy. Badacze postanowili je sprawdzić.

– To przerosło nasze oczekiwania. Projekt trwał ponad 4 lata. Udało nam się odkryć pozostałości umocnień, czy wałów obronnych, które w wyniku skomplikowanych procesów geologicznych zawaliły się – powiedział prof. Andrzej Pydyn, dyrektor Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Badania archeologiczne nad jeziorem Lednica trwają od dekad

Jak podkreśla prof. Pydyn, badania w rejonie Ostrowa Lednickiego trwają już ponad 40 lat i należą do najdłuższych tego typu w Polsce. W okolicy znaleziono m.in. pułapkę na ryby. Konrad Lewek z zespołu badawczego podkreślił, że jest to pierwsze tego typu znalezisko datowane na okres wczesnego średniowiecza odkryte w naszej części Europy.

Po zakończeniu konserwacji, obiekt ma trafić na wystawę w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, w drugiej połowie 2025 roku. Do tego czasu musi uzyskać odpowiednią wilgotność, by uniknąć pękania drewna. Jak podkreśla Muzeum „Odnaleziona belka z twarzą to bezcenny zabytek i rzadki przykład przedmiotu łączącego funkcje użytkowe i symboliczne. Była przy tym nie tylko elementem konstrukcji obronnej, ale jednocześnie nośnikiem znaczeń, które dziś możemy jedynie próbować odczytać”.

Źródło: Nauka w Polsce, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.