Tajemnicza rzeźba kobiety z gęsią sprzed 12 tys. lat – czy to pierwsza „Leda”?

Leda z łabędziem to jeden z popularniejszych motywów w sztuce. Dzieła te znane są jeszcze z czasów antycznej Grecji np. w postaci rzeźb, mozaik lub fresków. Przedstawiają córkę Testiosa i Leukipe, żony króla Sparty Tyndareosa. Według legendy zakochał się w niej sam Zeus, który, by zdobyć jej serce, zamienił się w łabędzia, aby uwieść ją swym pięknem. Owocem tej miłości były cztery jaja, z których na świat przyszło czworo dzieci: Kastor, Polluks, Helena i Klitajmestra.

Figurka kobiety z gęsią sprzed 12 tys. lat

To jednak tylko jeden z wielu motywów, które przedstawiają kobietę ze zwierzęciem. Znane są przecież także inne przedstawienia, nie mówiąc o najpopularniejszym, czyli Ewie wraz z wężem czy bogini Isztar, która często występowała razem z lwem. Wizerunki te najczęściej miały odniesienie do sfery sacrum i każdy z nich reprezentował inne wierzenia, tradycje, czy przesądy, w zależności od kultur i cywilizacji, w których powstawały.

Teraz archeolodzy w Izraelu odkryli kolejne dzieło, które może przedstawiać animistyczny kult. Na stanowisku Nahal Ein Gev II, które znajduje się ok. 2 kilometrów na wschód od Jeziora Galilejskiego na północy kraju, badacze odnaleźli małą figurkę kobiety z ptakiem na plecach. Naukowcy twierdzą, że nie jest to jednak łabędź, lecz gęś. I jest to akt intymnej interakcji.

Rzadki dowód animistycznych wierzeń

„Paleolityczne przedstawienia interakcji między ludźmi a zwierzętami są rzadkie, a w kontekstach górnego paleolitu odnotowano jedynie kilka malowanych lub rytych przykładów, głównie z Europy” – napisali w badaniu, które zostało opublikowane na łamach czasopisma „PNAS”. „Takie sceny, przedstawiające rzeczywiste lub wyobrażone interakcje, mają ogromne znaczenie dla zrozumienia dawnych wierzeń, począwszy od sposobu, w jaki ludzie postrzegali swoją relację ze środowiskiem i istotami nieludzkimi” – dodają badacze.

Figurkę wykonano z wypalanej gliny między 15 a 11,5 tysiąca lat temu. Badacze twierdzą, że jej autorem był ktoś należący do kultury natufijskiej. Była to kultura mezolitu bliskowschodniego, a jej nazwa pochodzi od stanowiska archeologicznego Wadi-an-Natuf w Izraelu.

W trakcie badań prof. Laurent Davin z Uniwersytetu Paryż-Nanterre zbadał dziesiątki tysięcy małych fragmentów gliny zebranych z kilku natufijskich stanowisk archeologicznych. Jeden z nich przedstawiał właśnie kobietę z gęsią. – Zrozumiałem, że trzymam w dłoni wyjątkowy obiekt, zarówno pod względem przedstawionego tematu, jak i jakości modelowania – powiedział portalowi Live Science prof. Davin.

Kultura natufijska i jej wierzenia

Naukowiec stwierdził, że to najbardziej szczegółowe przedstawienie ludzkiego ciała, jakie do tej pory zidentyfikowano w kulturze natufijskiej. Figurka nie była jednak dobrze zachowana. Została rozbita na trzy części. Całość miała zaledwie 3,7 cm wysokości. Nad kobietą góruje ptak, który sprawia wrażenie, że opiera się o jej plecy. Ma rozpostarte skrzydła i wygląda, jakby obejmował postać.

– Nacięty trójkątny obszar w dolnej części figurki prawdopodobnie przedstawia żeńskie łono, a symetryczne owalne odciski w okolicach torsu sugerują piersi – wyjaśnia prof. Davin. Stanowisko archeologiczne, na którym znaleziono figurę, wykorzystywane było do pochówku zmarłych.

W tym samym miejscu badacze odnaleźli również szczątki gęsi z podobnego okresu. Według autorów odkrycia sugeruje to, że zwierzęta te były ważne w kulturze natufijskiej. To istotne spostrzeżenie, bo do tej pory niewiele wiadomo było o ich religii. Naukowcy twierdzą, że ich odkrycie wskazuje, iż Natufijczycy tworzyli złożone rzeźby i figury. Wykorzystywali w tym celu animistyczne wierzenia jeszcze przed rewolucją neolityczną w południowo-zachodniej Azji.

– Figurka kobiety i gęsi łączy świat łowców-zbieraczy ze światem pierwszych społeczności, które zakładały osady. Pokazuje to, jak wyobraźnia i symboliczne myślenie zaczęły kształtować ludzką kulturę – podsumował współautor badania, Leore Grosman, archeolog z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.

Źródło: PNAS

Nasz ekspert

Jakub Rybski

Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal+, obecnie pracuje w RMF FM. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu. Pisze przede wszystkim o archeologii i przyrodzie. Prywatnie bardzo zainteresowany polityką.