„Stonehenge północy” – warto tu przyjechać właśnie teraz. To miejsce czekają duże zmiany

Najsłynniejszą megalityczną konstrukcją świata jest bez wątpienia Stonehenge w Wielkiej Brytanii. Ten krąg kamienny powstał około 2600–2500 lat p.n.e. W rzeczywistości zabytek ten tworzą dwa rzędy kręgów – ten bardziej wewnętrzy składa się z trylitów – w ten sposób określa się konstrukcje zbudowaną z trzech głazów: dwóch pionowych i trzeciego ułożonego poziomo.

Jednak w czasach neolitu powstało zdecydowanie więcej podobnych konstrukcji. Słyną z nich wyspy brytyjskie. Jedną z najbardziej spektakularnych budowli tego typu jest, obok Stonehenge, Calanais na wyspie Lewis w Szkocji.

Biletowane święte miejsce

Do tej pory Calanais na wyspie Lewis na szkockich Hebrydach było dostępne dla zwiedzających nieodpłatnie. O miejsce to troszczy się od lat organizacja Historic Environment Scotland.

Obok znajduje się centrum turystyczne, w którym można więcej dowiedzieć się o zabytku oraz niezbędna infrastruktura. Jednak te udogodnienia właśnie zamknięto. Trwa wielka przebudowa. A po niej wstęp do Calanais będzie biletowany.

Jak wyjaśnia Historic Environment Scotland, wprowadzenie opłaty za wstęp wesprze długoterminową, zrównoważoną przyszłość zabytku, poprawi wrażenia zwiedzających i pomoże w ochronie dziedzictwa kulturowego na Hebrydach Zewnętrznych. Taką decyzję poprzedziły szerokie konsutacje społeczne wśród lokalnej ludności. Warto zaznaczyć, że wstęp na teren tego stanowiska archeologicznego po wprowadzonych zmianach będzie nadal darmowy dla miejscowych.

Kiedy będzie wprowadzona opłata? Na stronie zabytku widnieje informacja o że zamknięcie centrum dla zwiedzających przewidziano do 2026 roku. Może to oznaczać, że nadal jest trochę czasu na bezpłatną wizytę.

Calanais – „Stonehenge północy”

Co prawda Calanais jest mniejsze od Stonehenge, to jednak robi spore wrażenie. Należy podkreślić, że powstało kilkaset lat przed brytyjskim kręgiem kamiennym, a poza tym w bardziej odosobnionym miejscu – na wyspie Lewis na północno-zachodnich krańcach Europy.

Budowla powstała stopniowo:

• I faza – (2900 lat p.n.e.) wzniesienie kręgu kamiennego (13 głazów) i centralnego kamienia o wysokości blisko 5 m;
• II faza (400–500 lat później) – do kręgu dodano promieniście rozchodzące się rzędy kamieni. Prawdopodobnie w tym samym czasie, gdy dodano rzędy i aleję, wewnątrz kręgu wzniesiono najpierw konstrukcję drewnianą, a następnie mały kopiec komorowy, który służył do chowania zmarłych.;
• III faza – późniejsze użytkowanie – między 2150 a 1750 r. p.n.e. poza kręgiem pochowano kolejną osobę poza kręgiem;
• IV faza – aktywność na terenie Calanais znacząco spadła po około 1500 r. p.n.e.

Funkcja Calanais – od obserwatorium po cmentarz

Calanais było miejscem o znaczeniu duchowym, społecznym i ceremonialnym dla starożytnych społeczności. Monument został zbudowany i modyfikowany w kilku fazach, co sugeruje zmianę jego przeznaczenia.

Najpierw prawdopodobnie służył do wskazywania pozycji słońca podczas przesilenia zimowego. Późniejsza modyfikacja, wprowadzona 400–500 lat później, obejmowała dodanie rzędów i alei. Po tej zmianie monument został przeorientowany na cykle księżycowe. W tym okresie krąg pełnił także funkcję miejsca pochówku – zawierał mały kopiec komorowy.

W okolicy Calanais znajduje się co najmniej 11 mniejszych kręgów kamiennych, które są nie mniej urokliwe, a przy okazji wejście do nich nie jest biletowane. A jeśli nie mamy czasy na wyjazd za granicę, można obejrzeć kręgi kamienne w Polsce.

Źródło: Historic Environment Scotland

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy i podróżniczy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie. Miłośnik niewielkich, lokalnych muzeów. Uwielbia długie trasy rowerowe, szczególnie te prowadzące wzdłuż rzek. Lubi poznawać nieznane zakamarki Niemiec, zarówno na dwóch kółkach, jak i w czasie górskiego trekkingu.