Rewolucja w badaniu praludzi. Przebadano zęby sprzed 2 mln lat
Mikroskopijne ślady białka zachowały się na zębach pradawnych krewnych człowieka, którzy żyli 2 mln lat temu w południowej Afryce. Dzięki temu pozyskano ważne informacje na ich temat. To kluczowa analiza w badaniu ewolucji człowieka
Spis treści:
Badanie przeszłości człowieka i praludzi wchodzi z nową fazę. Sto lat temu analiza polegała na porównywaniu kości i ich szczegółowym opisie. Dziś nowe technologie rewolucjonizują paleontologię. Badacze przeszłości coraz częściej sięgają po paleoproteomikę. Jest to nowa, interdyscyplinarna gałąź badań. Zajmuje się analizą kopalnych białek – podstawowych substancji wszystkich organizmów – za pomocą chemii, biologii molekularnej, paleontologii i archeologii.
Prastare zęby – twardy orzech do zgryzienia
Naukowcy z Uniwersytetu w Yorku w Wielkiej Brytanii ogłosili właśnie na łamach prestiżowego czasopisma „Science” wyniki analiz czterech zębów należących do Paranthropus robustus, czyli australopiteka masywnego. Do najsłynniejszych przedstawicielek australopiteków należy Lucy. Robustus to wymarły gatunek homininów, który pojawił się i ewoluował w Afryce między 2,8 a 1,2 miliona lat temu. Uważany jest za „boczną gałąź” naszego drzewa ewolucyjnego.
Paranthropus był dwunożny, ale wykazywał również przystosowanie kończyn górnych do wspinaczki. Miał szeroką niszę pokarmową, spożywał kilka rodzajów roślin i być może podjadał też owady. Przeanalizowane zęby, należące do przedstawicieli tego gatunku, zostały odkryte w jaskini Swartkrans w Republice Południowej Afryki.
Podobne analizy – przeprowadzone z sukcesem – należą do rzadkości, bo bardzo rzadko zachowuje się białko z tak odległych epok. W lutym 2025 roku inna grupa badaczy dokonała podobnego ustalenia dla zębów Australopithecus africanus sprzed 3,5 mln lat. Tym razem badacze z Yorku wykorzystali najnowocześniejsze techniki spektrometrii masowej, aby częściowo zrekonstruować sekwencje białkowe.
Czego dowiedzieli się naukowcy z zębów praludzi?
Po raz pierwszy naukowcy byli w stanie zidentyfikować płeć biologiczną poszczególnych okazów Paranthropus robustus. Analizując specyficzne wzorce białkowe, stwierdzili, że dwa zęby należały do osobników płci męskiej, a pozostałe dwa okazy – żeńskiej. Dlaczego to takie ważne dla badaczy? Umiejętność dokładnego określenia płci biologicznej skamieniałości jest kluczowa, ponieważ pozwala badać dymorfizm płciowy (różnice w wielkości wynikające z płci biologicznej) w zapisie homininów.
– Wydobycie kopalnych aminokwasów [podstawowe elementy struktur białkowych – przyp. red.] ze szkliwa homininów z tego regionu południowej Afryki jest zadziwiające. Otwiera to zupełnie nowe możliwości zrozumienia naszej historii ewolucyjnej na tym kontynencie – komentuje dr Marc Dickinson, współautor publikacji i pracownik Wydziału Chemii Uniwersytetu w Yorku. Odkrycie to – zdaniem badaczy – pozwoli zweryfikować wcześniejsze teorie oparte wyłącznie na kształcie i wielkości kości. Otwiera drzwi do zrozumienia złożonej dynamiki populacji i relacji między homininami.
Źródło: Science
Nasz autor
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.