Odkrycie w Meksyku zmienia historię Majów. Ich najstarsza budowla to kosmogram

Około 3 tys. lat temu Majowie wznieśli monumentalny kompleks Aguada Fénix, którego przeznaczenie długo było dla naukowców niejasne. Najnowsze badania pozwoliły wreszcie odpowiedzieć na to pytanie: okazuje się że ten zespół budowli jest jednocześnie mapą Wszechświata.

„Kosmiczna mapa” Majów sprzed 3 tys. lat

Według naukowców kompleks Aguada Fénix został zaprojektowany jako swoisty kosmogram, czyli wcielona w architekturę mapa Wszechświata. Odkrycie to całkowicie zmienia spojrzenie na początki cywilizacji Majów. Brak pałacu lub innych budowli arystokracji pokazuje także, że ówczesne społeczeństwo było egalitarne i zdolne do tworzenia gigantycznych budowli bez hierarchicznego przymusu.

Kompleks znajduje się w meksykańskim stanie Tabasco niedaleko Zatoki Meksykańskiej. Odkryto go dzięki technologii radarowej LIDAR, która pozwoliła zobaczyć ogromne założenie architektoniczne ukryte pod współczesnymi zabudowaniami.

Jak wygląda najstarszy kosmogram Majów?

Początkowo sądzono, że główna oś mierzy około 1,4 km, lecz dalsze badania zespołu Takeshiego Inomaty z Uniwersytetu Arizony (USA) wykazały, że struktura ma kształt krzyża o wymiarach aż 9 na 7,5 kilometra. Całość powstała między 1050 a 700 r. p.n.e., co czyni ją jedną z najstarszych znanych budowli Majów.

Sercem kompleksu jest sztucznie usypana platforma, na której znajduje się zagłębiona, krzyżowa struktura. Od tego centralnego punktu odchodzą długie osie wyznaczone przez groble, ciągnące się nawet przez 6,3 km. Prawdopodobnie służyły one jako trasy rytualnych procesji wiodących do ceremonialnego centrum.

W zachodnim krańcu kompleksu, gdzie „krzyż” przecina lagunę Naranjito, widać rozpoczętą budowę systemu kanałów, być może także o znaczeniu rytualnym. Dlaczego prace przerwano? Być może budowniczowie napotkali jakieś problemy techniczne.

Zagadkowe znalezisko: kolory i artefakty wskazujące strony świata

Najcenniejsze znaleziska pochodzą z samego centrum platformy, gdzie odkryto celowy, uporządkowany depozyt barwników wskazujących strony świata: błękitny azuryt (północ), zielony malachit (wschód) i żółtą ochrę (południe). To najstarszy znany przykład takiej symboliki kolorów w Mezoameryce. W późniejszej, klasycznej sztuce Majów pojawiała się dość często. Kolory odzwierciedlały porządek kosmosu i żywioły natury.

W tych samych zagłębieniach archeolodzy znaleźli też dary ofiarne: muszle i rzeźby z jadeitu przedstawiające krokodyle, ptaki oraz kobietę rodzącą dziecko. Wszystkie były rozłożone w formie krzyża, zgodnie z symboliką kosmogramu (np. muszle symbolizowały wodę).

Kto i dlaczego zbudował Aguada Fénix?

Według badaczy Aguada Fénix powstała dzięki zbiorowej współpracy tysięcy ludzi, którzy uczestniczyli w budowie nie z przymusu, lecz z religijnego przekonania o odtwarzaniu porządku Wszechświata. Samo usypanie głównej platformy wymagało około 10,8 miliona dni roboczych, a kanałów – kolejnych 255 tysięcy. Choć nie wszystkie elementy ukończono, kompleks był używany przez setki lat.

Naukowcy podkreślają, że brak śladów rezydencji elit i wizerunków władców odróżnia Aguada Fénix od późniejszych budowli Majów. Jak zauważa Takeshi Inomata, odkrycie to podważa powszechne przekonanie, że tylko społeczeństwa z silną władzą i hierarchią mogą tworzyć wielkie budowle.

Źródło: >Science Advances

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.