Nie tylko pszenica. Pierwsi rolnicy Europy mieli bardziej różnorodne pola

Chociaż pierwsi rolnicy w Europie Środkowej hodowali ograniczoną liczbę zbóż, to pierwsza restrukturyzacja rolnictwa mogła zacząć się już 7000 lat temu – znacznie wcześniej, niż jeszcze do niedawna sądziliśmy. Jak wzbogaciła ona dietę dawnych cywilizacji i czym była spowodowana?

Niewielkie poletko do popisu

Pierwsi rolnicy w Europie Środkowej należeli do tzw. kultury ceramiki wstęgowej rytej i zasiedlili kontynent około roku 5000 p.n.e. Ich uprawy nie były zbyt zróżnicowane: hodowali niemal wyłącznie starożytne odmiany pszenicy pochodzące od orkiszu, takie jak samopsza.

Sytuacja musiała się zmienić, bo zboża te wymagały przed obróbką kłopotliwego usunięcia zewnętrznej łuski, co marnowało czas i energię. W późniejszych latach w jadłospisie rolników pojawiły się udoskonalone gatunki, takie jak pszenica nagoziarnista i jęczmień.

Sądzono jednak, że wydarzyło się to dużo później. Badacze z Uniwersytetu w Kolonii i Uniwersytetu Goethego we Frankfurcie nad Menem udowodnili, że innowacje w rolnictwie nastąpiły dużo wcześniej, niż zwykliśmy sądzić. Wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie „Journal of Archeological Science”.

Rewolucja neolityczna zapoczątkowała rolnictwo

Zespół badaczy zebrał i przeanalizował szczątki archeobotaniczne z 72 stanowisk neolitycznych w Nadrenii w zachodniej części Niemiec. Jak wyglądają takie próbki? To najczęściej zwęglone i przez to zakonserwowane szczątki nasion wydobyte z jam osadniczych pierwszych neolitycznych rolników. Datuje się je na okres od końca VI do początku IV tysiąclecia p.n.e.

Dzięki wykorzystaniu statystyk wieloczynnikowych naukowcom udało się wykazać istotne różnice pomiędzy poszczególnymi fazami neolitu – ostatniego okresu epoki kamienia, który trwał od ok. IX tysiąclecia do około 2500 r p.n.e. (w Europie). To ważny czas w dziejach ludzkości, bo wtedy wydarzyła się tzw. rewolucja neolityczna, czyli przejście od koczowniczego trybu życia łowców-zbieraczy do modelu opartego na rolnictwie, hodowli zwierząt i skupionego wokół stałych osad.

„Gdzie pan po polu nie chodzi, tam groszek nie rodzi”

Badanie wykazało, że zmiany w rolnictwie, które datowaliśmy na środek neolitu, są zauważalne już na jego początku. To znaczy, że pierwsi rolnicy mieli większą wiedzę o swoim fachu, niż do tej pory przypuszczano.

– Integracja nowych rodzajów zbóż uczyniła rolnictwo bardziej odpornym i elastycznym. Umożliwiła nie tylko uprawę zbóż ozimych, ale także jarych, a także potencjalne wykorzystanie większej różnorodności gleb i możliwą redukcję nakładów pracy – opowiada prof. Silviane Scharl, jedna z autorek badania.

Co ciekawe, chociaż rewolucja rolnicza rozpoczęła się wcześniej, niż sądziliśmy, i przebiegała niezwykle gwałtownie, jej dynamika w kolejnym okresie znacząco spadła. Większą rolę zaczęły w nim odgrywać zwierzęta gospodarskie, których hodowle były bardziej przewidywalne.

Źródło: Journal of Archeological Science

Nasz autor

Jonasz Przybył

Redaktor i dziennikarz związany wcześniej m.in. z przyrodniczą gałęzią Wydawnictwa Naukowego PWN, autor wielu tekstów publicystycznych i specjalistycznych. W National Geographic skupia się głównie na tematach dotyczących środowiska naturalnego, historycznych i kulturowych. Prywatnie muzyk: gra na perkusji i na handpanie. Interesuje go historia średniowiecza oraz socjologia, szczególnie zagadnienia dotyczące funkcjonowania społeczeństw i wyzwań, jakie stawia przed nimi XXI wiek.