Naukowcy byli pewni, że to błąd. Najstarsza mapa świata jest zaskakująco dokładna
Gliniana tabliczka znaleziona w Nippur może być najstarszym znanym planem miasta na świecie. Naukowcy przez lata uznawali ją za niedokładną, aż odkrycie z lat 70. zmieniło wszystko.
Spis treści:
- Zdjęcia lotnicze zmieniły wszystko
- Technika pomiaru zadziwia do dziś
- Tabliczka jako plan odbudowy miasta?
Jedna z najstarszych znanych map świata została wyryta w glinianej tabliczce prawdopodobnie między 1500 a 1300 rokiem p.n.e. Od jej odkrycia podczas wykopalisk w 1899 roku na terenie dzisiejszego Iraku uczeni spierają się, jak ją odczytywać. Tabliczka, nieco większa od dłoni dorosłego człowieka, przedstawia odległości między bramami w murze otaczającym mezopotamskie miasto Nippur. Części archeologów wydawało się jednak, że położenie budowli na mapie nie zgadza się z odkrytymi w mieście pozostałościami.
Zdjęcia lotnicze zmieniły wszystko
Wielu badaczy sądziło, że mapa jest po prostu niedokładna. Tak było aż do lat 70. XX wieku, kiedy archeolog z Uniwersytetu Chicagowskiego McGuire Gibson natknął się na zdjęcia lotnicze Nippur i uznał, że potrafi wskazać miejsce, w którym mury miasta na mapie skręcają na południe. Gdy wykopaliska w tym rejonie odsłoniły ślady umocnień, Gibson zrozumiał, że linie i kąty na tabliczce pasują do odkrywanych struktur niemal idealnie. Odpowiednio zorientowana mapa obejmowała całe miasto o powierzchni około pół mili kwadratowej, czyli mniej więcej 1,3 kilometra kwadratowego, i była dokładna z marginesem błędu rzędu 10 procent.
Technika pomiaru zadziwia do dziś
Nikt nie wie na pewno, jak twórcom udało się osiągnąć taką dokładność ani po co w ogóle jej potrzebowali, skoro starożytni mieszkańcy nie chodzili z kamiennymi płytami w rękach, żeby się orientować w terenie. – Wiemy jednak, że Mezopotamczycy świetnie radzili sobie z wyznaczaniem granic, bo na innych odnalezionych tabliczkach widać bardzo szczegółowe plany pól uprawnych i działek mieszkalnych, przydatne choćby do obliczania podatków – mówi Augusta McMahon, profesor archeologii Mezopotamii na Uniwersytecie Chicagowskim i kierowniczka tamtejszych wykopalisk w Nippur.
Tabliczka z Nippur obejmuje jednak znacznie większy obszar. Jej autorzy najpewniej posługiwali się prostymi narzędziami mierniczymi, takimi jak powiązane sznury i tyczki, a być może także jakąś formą trygonometrii do obliczania kątów. Sporządzenie mapy wymagało mimo to żmudnych, stopniowych pomiarów oraz cierpliwego zestawiania wyników.
Tabliczka jako plan odbudowy miasta?
Podpowiedź co do możliwej funkcji mapy pojawiła się, gdy historycy uświadomili sobie, że w wiekach poprzedzających jej wykonanie Nippur było w dużej mierze opuszczone. Później władzę przejęła nowa dynastia królów wywodzących się z ludu Kasytów. Jak wyjaśnia Johannes Hackl, profesor asyriologii na Uniwersytecie Fryderyka Schillera w Jenie w Niemczech, gdzie przechowywana jest tabliczka, mezopotamscy władcy czuli się zobowiązani do budowania i odnawiania miast.
Wiemy, że Kasyci rzeczywiście przystąpili do odbudowy zrujnowanych części Nippur. To, na co patrzymy, może więc być nie tylko mapą, lecz także projektem przebudowy – najstarszym znanym planem miasta na świecie.
Źródło: National Geographic