Największy cmentarz w Polsce. Jest 10 razy większy niż Stadion Narodowy

Spis treści:

1. Gdzie znajduje się największy cmentarz w Polsce i co warto o nim wiedzieć?
2. Zwiedzanie największego cmentarza w Polsce – szlakami historii i przyrody
3. Największe cmentarze świata – gdzie znajduje się rekordzista?

Największy cmentarz w Polsce nie znajduje się ani w Warszawie, ani w Krakowie, lecz w Szczecinie. Choć stołeczne nekropolie, takie jak słynne Powązki, mogą poszczycić się dłuższą historią i obecnością wielu postaci ze świata kultury i polityki, to właśnie Cmentarz Centralny w Szczecinie wyróżnia się pod względem rozmiaru. Nekropolia ta zajmuje imponujące 173 hektary, co czyni ją nie tylko największą w Polsce, ale również trzecią co do wielkości w Europie. Od momentu powstania w 1901 roku pochowano tu już ponad 300 tysięcy osób. Wśród nich znajdują się znani szczecinianie, zasłużeni lekarze, artyści, naukowcy, a także ofiary wojen i represji. Cmentarz pełni dziś nie tylko funkcję miejsca spoczynku, ale jest też ważnym elementem krajobrazu miejskiego, przypominającym park o charakterze dendrologicznym, z alejami, stawami i zabytkowymi pomnikami.

Gdzie znajduje się największy cmentarz w Polsce i co warto o nim wiedzieć?

Cmentarz Centralny w Szczecinie został oficjalnie otwarty 1 grudnia 1901 roku, na przełomie XIX i XX wieku. To dziś trzecia co do wielkości nekropolia w Europie i zarazem największy cmentarz w Polsce pod względem powierzchni. Obejmuje on aż 173 hektary, ustępując rozmiarami jedynie cmentarzom w Manchesterze (Wielka Brytania) i Hamburgu (Niemcy). Co ciekawe, plasuje się również w ścisłej czołówce największych cmentarzy na świecie.

Przez ponad sto lat istnienia, teren był kilkukrotnie rozbudowywany i modernizowany. Pierwotnie powstała wschodnia część cmentarza z monumentalną bramą główną, kaplicą, kostnicą i aleją główną. W 1903 roku dobudowano zachodnią część, zaprojektowaną przez Wilhelma Meyera-Schwartau – znanego szczecińskiego architekta. Wyjątkowy charakter nadaje nekropolii jej parkowy układ urbanistyczny, z bogatą zielenią, szerokimi alejami i elementami krajobrazu naturalnego.

Za projekt zieleni odpowiadał Georg Hannig, który był również pierwszym dyrektorem cmentarza. Układ roślinności nie był przypadkowy – komponowano go zgodnie z ideą cmentarza-ogrodu, charakterystyczną dla przełomu wieków.

Historia Cmentarza Centralnego odcisnęła piętno na jego strukturze. Podczas wojen światowych wiele nagrobków i elementów infrastruktury uległo zniszczeniu, a sam teren ucierpiał także wskutek pożaru. Zorganizowana konserwacja cennych historycznie grobów rozpoczęła się dopiero w 2005 roku, a działania rewitalizacyjne trwają do dziś, obejmując zarówno renowacje pomników, jak i prace pielęgnacyjne zieleni oraz digitalizację archiwów.

Zwiedzanie największego cmentarza w Polsce – szlakami historii i przyrody

Cmentarz Centralny w Szczecinie, można zwiedzać indywidualnie lub z przewodnikiem, podążając wyznaczonymi trasami. Groby znanych osobistości, pomniki upamiętniające wydarzenia historyczne oraz unikatowa przyroda czynią z niego przestrzeń wyjątkową w skali kraju.

Na cmentarzu spoczywają m.in.:

• Hermann Haken – burmistrz i mecenas rozwoju urbanistycznego Szczecina,
• Stanisława Engelówna – popularna aktorka filmowa i teatralna okresu międzywojennego,
• Marian Jurczyk – działacz „Solidarności”, internowany w stanie wojennym, dwukrotny prezydent Szczecina.

Dla miłośników lokalnej historii przygotowano tematyczne trasy spacerowe, m.in. trasę historyczną, która zaczyna się przy Bramie Głównej i prowadzi przez najważniejsze kwatery, w tym tę poświęconą kombatantom, oraz obok pomników, kaplic i symbolicznych grobów. Tablice informacyjne ułatwiają orientację i zawierają opisy najciekawszych punktów. Dodatkowo, lokalni przewodnicy i pasjonaci historii miasta często organizują spacery z narracją, które pozwalają jeszcze lepiej zrozumieć kontekst i wartość tej przestrzeni.

Walory przyrodnicze cmentarza są równie imponujące. Już na etapie projektowania nekropolii ponad sto lat temu założono, że będzie to miejsce parkowe, wzorowane na nowoczesnych, zachodnioeuropejskich nekropoliach, gdzie zieleń i krajobraz są integralną częścią przestrzeni pamięci. Dziś teren porasta blisko 415 gatunków drzew i krzewów, z czego wiele ma status pomników przyrody.

Ścieżka dendrologiczna, która prowadzi przez najcenniejsze przyrodniczo części cmentarza, pozwala zobaczyć takie rzadkości jak

• sosna himalajska,
• lipa krymska,
• platan klonolistny,
• a także rozłożyste dęby i buki.

Jesienią miejsce to przypomina ogród botaniczny, przyciągając miłośników fotografii, przyrody i spokojnych spacerów.

Największe cmentarze świata – gdzie znajduje się rekordzista?

Największym cmentarzem na świecie jest bezsprzecznie Wadi al-Salam („Dolina Pokoju”) w mieście Nadżaf w Iraku. Ta monumentalna nekropolia zajmuje aż 9,17 km² (917 hektarów), co czyni ją nie tylko największym miejscem pochówku pod względem powierzchni, ale również liczby zmarłych – szacuje się, że spoczywają tam miliony osób. Cmentarz funkcjonuje nieprzerwanie od VII wieku i ma ogromne znaczenie dla wyznawców islamu szyickiego, przyciągając pielgrzymów z całego świata.

Porównywanie największych cmentarzy globu nie jest jednak łatwe – w zależności od źródła przyjmuje się różne kryteria: powierzchnię, liczbę grobów lub historyczną ciągłość pochówków. Pod względem liczby pochowanych osób wyróżnia się choćby Cmentarz Almudena w Madrycie, gdzie znajduje się około 5 milionów grobów. To czyni go jednym z najbardziej „zaludnionych” cmentarzy świata, który – mimo typowo funkcjonalnego charakteru – stał się turystyczną ciekawostką.

Poza rozmiarem, niektóre światowe nekropolie zyskały sławę dzięki wyjątkowej estetyce, kulturowej wartości lub niezwykłej lokalizacji. Wśród nich znajdują się:

• Père-Lachaise w Paryżu – miejsce spoczynku takich ikon jak Jim Morrison czy Édith Piaf,
• Hollywood Forever Cemetery w Los Angeles – pełni funkcję nie tylko nekropolii, ale i sceny wydarzeń artystycznych i festiwali filmowych,
• Wesoły Cmentarz w Săpânţa (Rumunia) – słynny z kolorowych, rzeźbionych nagrobków z humorystycznymi inskrypcjami,
• Waverley Cemetery w Sydney – zlokalizowany na klifach z widokiem na ocean, uważany za jeden z najpiękniejszych cmentarzy świata,
• Okunoin Cemetery w Kōya-san (Japonia) – jeden z najświętszych miejsc buddyzmu Shingon, z ponad 200 tysiącami nagrobków w otoczeniu wiekowego lasu.

Największe cmentarze świata różnią się funkcją, znaczeniem i charakterem. Niektóre to miejsce zadumy, inne pełnią również rolę muzeów, parków lub przestrzeni kulturowych, w których historia przenika się z codziennością.

Źródło: National Geographic Polska

Nasz autor

Mateusz Łysiak

Dziennikarz zakręcony na punkcie podróżowania. Pierwsze kroki w mediach stawiał w redakcjach internetowej i papierowej magazynu „Podróże”. Redagował i wydawał m.in. w gazeta.pl i dziendobrytvn.pl. O odległych miejscach (czasem i tych bliższych) lubi pisać nie tylko w kontekście turystycznym, ale też przyrodniczym i społecznym. Marzy o tym, żeby zobaczyć zorzę polarną oraz Machu Picchu. Co poza szlakiem? Kuchnia włoska, reportaże i pływanie.