Miał ludzką zręczność i siłę goryla. Jego skamieniałe dłonie piszą historię ewolucji

Paleontolodzy odnaleźli parę skamieniałych dłoni należących do zagadkowego, wymarłego hominina – istoty należącej do linii ewolucyjnej człowieka po jej rozdzieleniu się z linią szympansów, żyjącej około 1,5 miliona lat temu. Mowa o Paranthropus boisei, odkrytym po raz pierwszy w 1959 roku przez archeolożkę Mary Leakey w wąwozie Olduvai w Tanzanii.

Zręczny jak człowiek

Czaszka tego gatunku znajdowała się obok kamiennych narzędzi, co sugeruje, że homininy te były zręczne, inteligentne i są jednymi z najstarszych przodków człowieka potrafiącymi wytwarzać narzędzia.

Mowa o tzw. narzędziach olduwajskich, czyli prostych kamiennych przedmiotach wykonanych z odłupanych fragmentów skał. Ostre odłupki służyły do cięcia mięsa, skórowania i obróbki drewna. Pojawiły się około 2,6 miliona lat temu, głównie we wschodniej Afryce (wąwóz Olduvai w Tanzanii – od którego pochodzi nazwa), potem w innych częściach Afryki i dalej w Eurazji.

Zdaniem naukowców narzędzia kultury olduwajskiej wyznaczają początek technologii w historii naszego gatunku oraz dowodzą, że homininy potrafiły planować, wykorzystywać środowisko i przetwarzać surowce.

Odkrycia babki i wnuczki

Niestety, w przypadku pierwszego odkrycia P. boisei w 1959, potwierdzenie tej tezy było niemożliwe, bo w odkrytych szczątkach brakowało rąk. Dopiero teraz odnalezienie pary dłoni P. boisei potwierdziło zręczność naszych przodków.

Co ciekawe odkrycia tego dokonała wnuczka Mary Leakey – Louise Leakey, paleontolożka z Uniwersytetu Stony Brook w Nowym Jorku. Wraz ze swoją grupą badawczą odnalazła niepełny szkielet osobnika P. boisei w okolicach jeziora Turkana w Kenii. W tym m.in. dłonie, czaszkę oraz fragmenty stóp należące prawdopodobnie do samca.

Dodajmy, że odnalezienie w miarę kompletnej dłoni hominina to niezwykle rzadkie wydarzenie.

Żelazny uścisk dłoni

Według członkini zespołu, Carrie Mongle, dłonie miały proporcje zbliżone do ludzkich i prostsze palce niż u wcześniejszych gatunków homininów. – Są mniej więcej tej samej wielkości co moje dłonie, ale znacznie masywniejsze — mówi badaczka.

Wydają się połączeniem cech ludzkich i gorylich: kciuk i palce mają proporcje podobne do ludzkich, natomiast reszta kości jest dużo masywniejsza, co wskazuje na ogromną siłę, typową dla goryli. – Uścisk dłoni z takim osobnikiem byłby zupełnie inny niż z przeciętnym człowiekiem — dodaje Mongle.

Badania terenowe wykazały, że również inne, wcześniejsze gatunki homininów potrafiły tworzyć narzędzia, więc P. boisei nie był pierwszym ich twórcą. Jednak, jak podkreśla Mongle, naukowcy długo wahali się, czy przypisać narzędzia olduwajskie temu gatunkowi, bo w tych samych miejscach znajdowano również szczątki Homo habilis — bliższego krewnego człowieka współczesnego.

Między małpą a człowiekiem

W pobliżu nowoodkrytego stanowiska nie znaleziono narzędzi, ale już sama budowa dłoni wskazuje, że P. boisei mógł wykonywać precyzyjne chwyty, podobnie jak my. Zdaniem Juliena Louysa z Uniwersytetu Griffitha w Brisbane (Australia) odkrycie to wypełnia wiele luk w wiedzy o anatomii dawnych homininów, a zwłaszcza o Paranthropus.

– Największym zaskoczeniem okazało się podobieństwo niektórych części dłoni do goryli. Pod względem zachowania przedstawiciele P. boisei musieli mieć pewne cechy wspólne z gorylami, choć zachowywali też elementy typowo ludzkie — mówi Louys.

Amy Mosig Way z Australijskiego Muzeum w Sydney zauważa, że nawet współczesne goryle potrafią uderzać kamieniami o siebie, wykorzystując je jako narzędzia.

– Najważniejsze pytanie brzmi: czy wytwarzanie narzędzi kamiennych było elementem ich zachowania? Na tym etapie możemy stwierdzić jedynie, że teoretycznie byli w stanie uderzać kamieniami o siebie, by je obrabiać – twierdzi uczona.

Źródło: New Scientist

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Pisze przede wszystkim o eksploracji kosmosu, astronomii i historii. Związana z Centrum Badań Kosmicznych PAN oraz magazynami portali Gazeta.pl i Wp.pl. Ambasadorka Śląskiego Festiwalu Nauki. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.