Lukrecja Borgia to zdeprawowana córka papieża Aleksandra VI. A może pobożna ofiara swoich czasów?

Spis treści:

1. Rodzina Borgiów
2. Lukrecja Borgia, ukochana córka papieża
3. Małżeństwo z Giovannim Sforzą
4. Związki kazirodcze
5. Kolejka adoratorów
6. Lukrecja, księżna Ferrary

Lukrecja Borgia urodziła się w kwietniu 1480 w klasztorze Subiaco w Apeninach, którego opatem komendatoryjnym był jej ojciec, ówczesny kardynał Rodrigo Borgia. Matką była Vanozza – pochodząca z Zatybrza rzymska mieszczka, największa miłość kochliwego duchownego.

Rodzina Borgiów

Piękna Vanozza – o blond włoskach i czarnych oczach – nie była pierwszą kochanką przyszłego papieża. Rodrigo miał już przynajmniej kilka dam serca, które urodziły mu troje dzieci. Ale tylko czworo dzieci ze związku z Vanozzą, Rodrigo Borgia oficjalnie uznał za swoje. Mowa o:

• Cezarze Borgii, urodzonym 13 września 1475 roku w Rzymie. Cezar pierwotnie został przeznaczony do kariery duchownej. Szybko, bo już w 1493 roku włożył kardynalską purpurę. Jednak porzucił stan duchowny na rzecz rycerskiego. Został budzącym postrach kondotierem, na usługach którego był sam Leonardo da Vinci.
• Juanie, urodzonym w 1476 roku. Książę Gandii nosił również tytuły Papieskiego Ganfaloniera i Kapitana Generalnego oraz Zarządcy Świętego Piotra. Był przeznaczony do kariery wojskowej, jednak zarówno jego niskie talenty w tej dziedzinie, jak i awanturnicze życie powodowały, że nie miał szacunku wojskowych. Zginął tragicznie w wieku zaledwie 21 lat. Ponoć za jego śmiercią stał brat – Cezar.
• Lukrecji;
• Godfrydzie, który przyszedł na świat w 1482 roku. Choć Rodrigo uznał syna za swojego, nie darzył go takim uczuciem, jak pozostałych. Do końca życia miał wątpliwości, czy dziecko to nie pochodzi ze związku Vanozzy z mężem – Giorgiem della Croce. Mężem wybranym zresztą kochance przez samego kardynała.

Lukrecja Borgia, ukochana córka papieża

Lukrecja Borgia była bez wątpienia ukochaną córką Rodriga. Nie szczędził ani na jej wygodę, ani wykształcenie. Wiemy, że posługiwała się biegle językiem włoskim i katalońskim. Znała również francuski i łaciński oraz słabo grecki. Lukrecja uczyła się też muzyki, rysunku i haftowania – co w ówczesnych czasach było obowiązującym standardem edukacji dziewcząt z dobrych domów.

Miłość ojca nie uchroniła jej jednak przed wykorzystaniem do nawiązywania bliskich więzi z odpowiednio wysoko postawionymi rodami. Do pierwszych zaręczyn Lukrecji doszło, gdy dziewczynka miała zaledwie 10 lat. Jej pierwszym narzeczonym został hiszpański szlachcic, don Cherubin (Querubin) Juan de Centelles. Zgodnie z zawartą umową miała w ciągu roku wyjechać do Hiszpanii, a następnie, w ciągu sześciu miesięcy, poślubić go. Jednak do ślubu ostatecznie nie doszło. Wkrótce potem Lukrecja została zaręczona z innym Hiszpanem – don Gasparem d’Aversa, hrabią Procida.

Sytuacja się zmieniła, gdy 11 sierpnia 1492 roku jej ojciec został wybrany papieżem i przybrał imię Aleksander VI. Nowe stanowisko ojca wymagało innych sojuszy. Papież zerwał drugie zaręczyny córki i rozpoczął starania o jej małżeństwo z Giovannim Sforzą z Pesaro.

Małżeństwo z Giovannim Sforzą

Dzięki temu Lukrecja miała stać się częścią jednego z rodów rządzących w północnych Włoszech. Co więcej, Giovanni sam był z nieprawego łoża, więc w nowym otoczeniu Lukrecja nie musiała obawiać się niechęci z tego powodu. Rok po ślubie, do którego doszło dwukrotnie, 2 lutego i 12 czerwca 1493 roku, Lukrecja opuściła papieski dwór i zamieszkała w Pesaro. Tam przeczekała wojnę z Francją.

Małżeństwo nie było dobrane. Giovanni był o 14 lat starszy od nastoletniej żony, gwałtowny i szorstki w obejściu. Sojusz zawarty dzięki Giovanniemu z potężną rodziną Sforzów nie przynosił rodzinie Borgiów oczekiwanych korzyści. Wówczas w sprawę wmieszał się Cezar Borgia.

W trakcie ślubu najmłodszego brata Godfryda z Sanchą Aragońską, nieślubną córką Alfonsa II, króla Neapolu, Cezar uznał, że należy zrobić więcej dla przymierza obu rodów. Skoro Giovanni okazał się nieprzydatny, w dodatku nie traktował ukochanej siostry z odpowiednim szacunkiem, należy go zastąpić najpiękniejszym z książąt aragońskich z Neapolu – Alfonsem. Pomysłem podzielił się z ojcem. Ten pierwotnie próbował przekonać Giovanniego do rozwiązania małżeństwa ze względu na nieskonsumowanie związku. Jednak pan na Pesaro uznał to za hańbę.

Związki kazirodcze

Pertraktacje trwały do 1497 roku, gdy papież rozwiązał małżeństwo córki ze względu na impotencję Giovanniego. Ten, próbując za wszelką cenę ratować swój honor, zaczął rozsiewać niebezpieczne plotki, które na wiele stuleci przylgnęły do Lukrecji. Przede wszystkim mówił o tym, że papież rozwiązał małżeństwo, ponieważ chciał zachować córkę dla siebie, jako swoją nałożnicę. Opowiadał również o kazirodczych związkach Lukrecji z jej braćmi, szczególnie ze znienawidzonym Cezarem. W ten sposób w oczach potomnych Lukrecja stała się lubieżną kobietą uwodzącą braci, a także ojca. Posłusznym obiektem ich kazirodczych pragnień. Trucicielką mordującą kolejnych kochanków.

Plotki były bez wątpienia pikantne, lecz odległe od rzeczywistości. Z jakiego powodu Rodrigo miałby uwodzić ukochaną córkę, skoro miał zawsze wokół dowolną liczbę urodziwych kochanek? Podobnie Cezar, którego życie erotyczne było tak bujne, że już w wieku kilkunastu lat zachorował na syfilis?

Faktem jest, że Lukrecja była jedyną kobietą w najbliższym otoczeniu papieża. Jego wrogowie, nie mogąc uderzyć bezpośrednio w niego, skupili się na niszczeniu jej reputacji. Rozpowszechniali oszczerstwa, oskarżając ją o rozwiązłość oraz ukrywanie się w klasztorach, rzekomo w celu zatuszowania niechcianych ciąż.

Plotki i spekulacje krążące wśród rzymian tak bardzo zniszczyły reputację Lukrecji, że wenecki kronikarz Girolamo Priuli nazwał ją „największą z dziwek”. Matarazzo z Perugii określił ją mianem „niosącej sztandar ladacznicy”. Twórcy tych oszczerstw liczyli na to, że skandal wokół Lukrecji utrudni papieżowi ponowne znalezienie dla niej odpowiedniego męża.

Kolejka adoratorów

Jednak możliwość poślubienia pięknej córki wszechpotężnego papieża była silniejsza niż lęk. I tak właśnie w lipcu 1498 Alfonso Aragoński z Neapolu poślubił Lukrecję w Rzymie. W związku z nowymi sojuszami między papieżem a Francją przeciwko Mediolanowi, 2 sierpnia 1499, po ostrzeżeniu kardynała Ascania Sforzy, Alfonso uciekł z miasta. Papież pocieszył Lukrecję, mianując ją gubernatorem Spoleto i Foligno. Negocjacje z królem Neapolu Ferrantem umożliwiły powrót Alfonsa 14 października 1499. 1 listopada Lukrecja urodziła syna, Roderyka, którego chrzciny odbyły się w obecności ważnych gości.

W międzyczasie brat Lukrecji, Cezar Borgia, dążąc do zacieśnienia więzi z Francją, najpierw 15 lipca 1500 próbował zabić Alfonsa, lecz książę Brisceglie przeżył. Natomiast 18 sierpnia 1500 Micheletto, zaufany agent Cezara, wtargnął do komnaty Alfonsa, aresztował jego ludzi. Gdy Lukrecja i jej szwagierka Sancia udały się po pomoc, udusił Alfonsa.

Już rok przed śmiercią Alfonsa, we wrześniu 1499 roku, pojawili się kandydaci na trzeciego męża Lukrecji. Wśród nich między nimi Louis de Ligny, Ottavio Colonna i Francesco Orsini. Odrzucała zaloty mówiąc, że „moim mężom źle się wiedzie”.

Lukrecja, księżna Ferrary

W 1501 roku kardynał Giambattista Ferrari zaproponował Lukrecji Alfonsa, dziedzica Ercolego d’Este i księcia Ferrary, jako męża. W tym samym okresie, podczas swojej nieobecności, papież Aleksander VI powierzył jej pełną władzę nad Watykanem. Pokazywało to, jak bardzo ufa umiejętnościom i inteligencji córki.

Negocjacje małżeńskie nie trwały długo i przyniosły księciu Ferrary wysokie korzyści. Otrzymał 100 tys. dukatów, zamki Cento i Pieve, kosztowności o wartości 75 tys. dukatów, obniżenie daniny z 4 tys. do 100 dukatów rocznie, a także inwestyturę księstwa Ferrary dla potomków oraz stanowisko archiprezbitera dla Ippolita d’Este. Do samego ślubu doszło w grudniu 1501 roku.

Małżeństwo było udane, a sama Lukrecja była szanowana i podziwiana przez swoich poddanych. Stała się osobą bardzo religijną, krzewiącą naukę i sztukę na swoich terenach i wspierającą klasztory. W 1518 wstąpiła do trzeciego zakonu franciszkańskiego. Zaczęła pod książęcymi szatami nosić włosienicę. Ze związku z księciem Ferrary urodziła ośmioro dzieci, z czego czworo dożyło dorosłości.

Jej czarna legenda, zapoczątkowana przez odrzuconego męża, miała się dobrze aż do drugiej połowy XIX wieku. Wtedy to ówcześni historycy poddali rewizji opowieści o córce papieża. A chociaż dzisiaj wiadomo, że nie była ani tak straszna, jak ją opisywano, ani tym bardziej tak lubieżna, to przypisywane jej grzechy stały się kanwą dla licznych powieści, dramatów i filmów.

Lukrecja Borgia w 1519 roku. Została pogrzebana w klasztorze klarysek Corpus Domini w Ferrarze.

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.