Tylko garstka ludzi widziała ten manuskrypt. Dlaczego Kodeks Synajski tak fascynuje badaczy?

Spis treści:

1. Septuaginta – pierwsze tłumaczenie Biblii hebrajskiej na język grecki
2. Kodeks Synajski – najstarszy manuskrypt pełnego Nowego Testamentu
3. Odkrywca Kodeksu Synajskiego – kim był Konstantin von Tischendorf?
4. Gdzie dziś znajduje się Kodeks Synajski?
5. Co zawiera Kodeks Synajski? Struktura, treść i wyjątkowość manuskryptu

Kodeks Synajski (znany po łacinie jako Codex Sinaiticus) został spisany w IV wieku i należy do najcenniejszych dokumentów w historii chrześcijaństwa. Zawiera niemal pełny tekst Septuaginty, a także znaczną część Nowego Testamentu. Dla badaczy to nie tylko źródło wiedzy religijnej, ale także historycznej i językowej.

Septuaginta – pierwsze tłumaczenie Biblii hebrajskiej na język grecki

Aby wyjaśnić znaczenie Kodeksu Synajskiego, należy zrozumieć, czym jest Septuaginta. W dosłownym tłumaczeniu z łaciny słowo septuaginta oznacza „siedemdziesiąt” i odnosi się do liczby uczonych żydowskich, którzy – według tradycji – mieli przetłumaczyć Pięcioksiąg Mojżesza (Torę) z języka hebrajskiego na język grecki koine.

Septuaginta (oznaczana skrótem LXX) to najstarsze znane tłumaczenie Biblii hebrajskiej oraz innych tekstów judaistycznych, dokonane z języka hebrajskiego i aramejskiego. Powstawała w kilku etapach między około 250 a 150 rokiem p.n.e. w Aleksandrii, centrum kultury hellenistycznej i jednym z największych ośrodków żydowskiej diaspory.

Choć pierwotnie obejmowała tylko Pięcioksiąg, z czasem została poszerzona o kolejne księgi, w tym teksty deuterokanoniczne, których nie ma w hebrajskim kanonie Tanachu, ale które przyjęła później tradycja chrześcijańska, szczególnie w Kościele katolickim i prawosławnym.

Septuaginta miała ogromny wpływ na rozwój judaizmu hellenistycznego oraz wczesnego chrześcijaństwa, ponieważ była głównym źródłem tekstów biblijnych dla autorów Nowego Testamentu. Większość cytatów ze Starego Testamentu w Nowym Testamencie pochodzi właśnie z Septuaginty, a nie z oryginalnych hebrajskich wersji.

Z czasem pojawiały się liczne kopie, redakcje, poprawki oraz próby ujednolicenia tekstu, co sprawiło, że w obiegu funkcjonowały różne wersje przekładu. Najstarsze niemal kompletne odpisy Septuaginty pochodzą z IV wieku n.e. i zachowały się w postaci Kodeksu Synajskiego, Kodeksu Watykańskiego i Kodeksu Aleksandryjskiego.

Septuaginta nie tylko tłumaczy, ale także interpretuje, dostosowując niektóre fragmenty do realiów kultury greckiej i filozofii epoki hellenistycznej. Dlatego badacze często podkreślają jej nie tylko filologiczne, ale też teologiczne znaczenie dla zrozumienia, jak rozwijało się myślenie religijne w starożytności.

Kodeks Synajski – najstarszy manuskrypt pełnego Nowego Testamentu

Czym zatem jest Kodeks Synajski i jakie znaczenie ma dla historii Biblii? To jedno z najstarszych i najcenniejszych świadectw tekstu biblijnego, obejmujące zarówno tekst Septuaginty, jak i Nowego Testamentu. Manuskrypt pochodzi z IV wieku n.e., co czyni go jednym z najwcześniejszych zachowanych kodeksów biblijnych.

Kodeks Synajski (Codex Sinaiticus) jest napisany po grecku, a jego nazwa pochodzi od klasztoru św. Katarzyny na górze Synaj, gdzie został odkryty w XIX wieku przez niemieckiego biblistę Konstantina von Tischendorfa. Oryginalnie zawierał całość Starego i Nowego Testamentu, ale do dziś zachował się w pełni tylko tekst Nowego Testamentu, natomiast część Starego Testamentu przetrwała we fragmentach z licznymi lukami.

Uznawany jest za jeden z najlepszych rękopisów Nowego Testamentu, a jego znaczenie dla krytyki tekstualnej Bibliijest nieocenione. Tekst kodeksu pozwala porównywać wczesne warianty przekładów i lepiej rozumieć rozwój kanonu chrześcijańskiego.

To również jedyny spośród tzw. czterech wielkich kodeksów biblijnych (obok Kodeksu Watykańskiego, Kodeksu Aleksandryjskiego i Kodeksu Efrema) zachowany w formie pisma uncjalnego (majuskuły), zawierający pełny tekst Nowego Testamentu. Pismo uncjalne to charakterystyczny typ starogreckiego alfabetu używanego w rękopisach od IV do IX wieku, charakteryzujący się brakiem łączeń liter i stosowaniem wyłącznie wielkich liter.

Choć część Starego Testamentu w Kodeksie Synajskim jest niekompletna, dokument pozostaje bezcennym źródłem wiedzy o starożytnym piśmiennictwie biblijnym, zarówno dla teologów, jak i filologów, historyków oraz paleografów.

Odkrywca Kodeksu Synajskiego – kim był Konstantin von Tischendorf?

Kodeks Synajski został odkryty przez Lobegotta Friedricha Konstantina von Tischendorfa, niemieckiego protestanckiego biblistę i filologa, który odegrał kluczową rolę w badaniach nad najstarszymi rękopisami Biblii. Tischendorf był wybitnym specjalistą w zakresie języków starożytnych, na które tłumaczono Pismo Święte, i w trakcie swojej kariery odkrył aż dwadzieścia kodeksów majuskułowych.

W roku 1844 wyruszył do Egiptu, kierując się ku półwyspowi Synaj, gdzie znajdował się klasztor św. Katarzyny – najstarszy funkcjonujący do dziś klasztor chrześcijański, położony u stóp Góry Synaj. To właśnie tam dokonał największego odkrycia swojego życia – odnalazł fragmenty Kodeksu Synajskiego zawierające tekst Starego Testamentu w wersji Septuaginty.

Choć pierwsze fragmenty zabrał już podczas tej wyprawy, dopiero w 1859 roku – przy wsparciu cara Aleksandra II – Tischendorfowi udało się sprowadzić pełniejszy zbiór kart kodeksu do Petersburga i rozpocząć szczegółowe badania. Wśród manuskryptów znajdował się pełny tekst Nowego Testamentu, co uczyniło Kodeks Synajski bezcennym źródłem dla krytyki tekstu biblijnego.

Podczas analizy rękopisu Tischendorf zauważył, że kodeks nie zawiera dwóch ostatnich wierszy Ewangelii Jana. Co więcej, odkrył, że wers 21,24 został pierwotnie zapisany, a następnie starty i zastąpiony kolofonem – czyli informacją końcową dotyczącą tekstu, która często była dodawana przez kopistów.

Co ciekawe, Tischendorf nie został od razu uznany za odkrywcę tak ważnego dokumentu. Wielu badaczy sceptycznie podchodziło do jego twierdzeń. Dopiero w latach 30. XX wieku, dzięki badaniom Teodora Cressy'ego Skeata i Herberta Johna Mansfielde’a Milne’a, którzy zastosowali lampę ultrafioletową do analizy kodeksu, potwierdzono jego autentyczność i przyznano Tischendorfowi rację. Dziś jego wkład w odkrycie i zachowanie Kodeksu Synajskiego jest powszechnie uznawany za jeden z najważniejszych momentów w historii biblistyki.

Gdzie dziś znajduje się Kodeks Synajski?

Kodeks Synajski, mimo że stanowi jeden z najważniejszych zabytków chrześcijańskiej kultury piśmienniczej, nie zachował się w całości i jego fragmenty są dziś rozproszone po kilku krajach. Łącznie przetrwało około 400 kart manuskryptu, przy czym największa ich część znajduje się w Wielkiej Brytanii.

Obecnie ponad 2/3 zachowanego tekstu – około 346 kart – jest przechowywanych w Bibliotece Brytyjskiej w Londynie, gdzie są udostępnione w ramach specjalnej kolekcji manuskryptów. To właśnie tutaj znajdują się najlepiej zachowane fragmenty Nowego Testamentu.

Kolejne 43 karty znajdują się w Bibliotece Uniwersytetu w Lipsku (Leipziger Universitätsbibliothek), dokąd trafiły bezpośrednio z rąk Konstantina von Tischendorfa po jego wyprawie na Synaj.

12 kart pozostało w klasztorze św. Katarzyny, w miejscu, gdzie manuskrypt został odnaleziony. Klasztor ten, będący najstarszym nieprzerwanie funkcjonującym klasztorem chrześcijańskim na świecie, do dziś przechowuje i chroni te fragmenty jako element dziedzictwa religijnego.

Dodatkowo, 3 niewielkie fragmenty manuskryptu znajdują się w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Sankt Petersburgu – to jedyne części kodeksu znajdujące się w Rosji po tym, jak większa część została przekazana carowi Aleksandrowi II i później odsprzedana do Wielkiej Brytanii.

Dzięki współczesnej digitalizacji, Kodeks Synajski można dziś przeglądać online w wysokiej rozdzielczości dzięki wspólnemu projektowi instytucji posiadających jego fragmenty. To otworzyło nowe możliwości dla badaczy i miłośników historii Biblii na całym świecie.

Co zawiera Kodeks Synajski? Struktura, treść i wyjątkowość manuskryptu

Kodeks Synajski to jeden z najbardziej kompletnych i najstaranniej wykonanych manuskryptów w historii Biblii. Według badaczy, oryginalnie składał się z 740 pergaminowych kart, co czyni go jednym z największych znanych rękopisów biblijnych.

Parametry fizyczne manuskryptu

Karty mają wymiary 37,8 × 34,3 cm, choć pierwotnie ich rozmiar mógł wynosić nawet 40 × 70 cm, zanim zostały przycięte. Rękopis zapisany jest jako jedyny znany manuskrypt biblijny w czterech kolumnach na stronę, z 48 wierszami tekstu w każdej kolumnie. Każdy wiersz zawiera od 12 do 14 znaków, co świadczy o ogromnej precyzji skrybów.

Księgi poetyckie Starego Testamentu (np. Psalmy, Mądrość Syracha) zapisano w układzie stychometrycznym – to znaczy w formie ponumerowanych wersów, w dwóch kolumnach na stronie. Do wykonania rękopisu użyto cienkiego, wysokiej jakości pergaminu, którego kunszt można porównać jedynie z Kodeksem Watykańskim i Kodeksem Bezy.

Treść Starego Testamentu w Kodeksie Synajskim

Kodeks zawiera przekłady z języka hebrajskiego na grecki tekstów, które znalazły się w kanonie Biblii Hebrajskiej, a także liczne księgi deuterokanoniczne (uznawane przez Kościół katolicki, ale nie przez judaizm) oraz apokryfy.

Zachowane fragmenty Starego Testamentu obejmują m.in.:

• Fragmenty Księgi Rodzaju
• Fragmenty Księgi Liczb
• 1 Księgę Kronik – fragmenty 9,27–19,17
• Księgę Nehemiasza – od 9,9
• 2 Księgę Ezdrasza
• Księgę Psalmów – Mądrość Syracha
• Księgę Estery
• Księgi prorockie: Joela do Malachiasza, Izajasza, Jeremiasza, Lamentacje
• Księgi deuterokanoniczne

Choć wiele ksiąg przetrwało jedynie we fragmentach, ich obecność w kodeksie świadczy o szerokim kanonie używanym przez chrześcijan w Egipcie w IV wieku.

Nowy Testament i teksty apokryficzne

Nowy Testament w Kodeksie Synajskim jest kompletny i usystematyzowany według porządku:

1. Ewangelie
2. Listy św. Pawła
3. Dzieje Apostolskie
4. Listy powszechne
5. Apokalipsa św. Jana

Unikalnym elementem jest dołączenie do Nowego Testamentu dwóch tekstów apokryficznych:

• „List Barnaby” – tekst wczesnochrześcijański o charakterze katechetycznym, zawierający interpretacje symboliczne Starego Testamentu
• „Pasterz Hermasa” – dzieło uznawane przez niektóre wspólnoty chrześcijańskie za natchnione, choć w Kościele nie weszło do kanonu Biblii

Te dodatkowe księgi wskazują na różnorodność tradycji wczesnochrześcijańskich i potwierdzają, że kanon biblijny w IV wieku nie był jeszcze jednolity.

Kodeks Synajski pozostaje dziś fundamentalnym źródłem dla badań nad historią Biblii, rozwojem kanonu, językiem Septuaginty oraz wczesnymi przekładami chrześcijańskimi.

Źródło: CodexSinaiticus.org, National Geographic Polska

linki, pełne zdjęcie, 4 dodatkowe

Nasz autor

Jakub Rybski

Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal+, obecnie pracuje w RMF FM. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu. Pisze przede wszystkim o archeologii i przyrodzie. Prywatnie bardzo zainteresowany polityką.