Eksperci powąchali starożytne mumie. Pierwsze takie badanie

Spis treści:

1. Mumie celem badań
2. Naukowe wąchanie mumii egipskich
3. Mumie jak perfumy. Chociaż nie zawsze

Z czym kojarzymy starożytny Egipt? Z wielkimi piramidami, niebosiężnymi świątyniami i, oczywiście, przerażającymi mumiami. W kulturze popularnej, czyli w filmach, zmarli zawinięci w bandaże ożywają i atakują śmiałków naruszających ich spokój. Prawda o mumiach jest zgoła inna. Konserwatorzy bardzo często mówią, że lubią pracować nad mumiami. Bo te po prostu… ładnie pachną.

Mumie celem badań

Międzynarodowa grupa naukowców ze Słowenii, Polski i Egiptu postanowiła w usystematyzowany sposób przebadać zapach mumii. Właśnie podsumowano projekt kierowany przez prof. Matiję Strliča z University College London i z Uniwersytetu w Ljubljanie. Publikacja na ten temat ukazała się na łamach czasopisma naukowego „Journal of the American Chemical Society”.

Skład substancji służących do balsamowania był celem ekspertyz mumii sprowadzonych w czasach kolonialnych do Europy. Ale do tej pory nie przeprowadzono tak szeroko zakrojonego badania wśród mumii przechowywanych w Egipcie. Wytypowano dziewięć mumii z różnych okresów starożytnego Egiptu – od czasów Nowego Państwa (połowa II tysiąclecia p.n.e.) po okres rzymski (IV wiek n.e.) – z kolekcji słynnego Muzeum Egipskiego w Kairze.

– Dla starożytnych Egipcjan mumifikacja była ważną praktyką pogrzebową, mającą na celu zachowanie ciała i duszy w życiu pozagrobowym poprzez szczegółowy rytuał balsamowania zmarłego przy użyciu olejków, wosków i balsamów. Praktyka ta ewoluowała z biegiem czasu, a identyfikacja różnych technik i stosowanych materiałów zapewnia wgląd w epokę, lokalizację i status społeczno-ekonomiczny mumifikowanej osoby – opowiada współautor badania, prof. Ali Abdelhalim, dyrektor Muzeum Egipskiego w Kairze.

Również dla starożytnych Egipcjan zapach odgrywał kluczową rolę w procesie mumifikacji. Przyjemne wonie kojarzone były z bóstwami egipskimi i czystością. Dlatego tak dużą wagę przykładano do płukania wnętrzności winem palmowym, wypełniania ich aromatycznymi żywicami i olejami. Te działania były poprzedzone usunięciem organów wewnętrznych i wysuszeniem ciała z pomocą natronu.

Naukowe wąchanie mumii egipskich

Naukowcy wykorzystali metody instrumentalne i sensoryczne. Użyto chromatografu gazowego połączonego ze spektrometrem masowym do pomiaru i kwantyfikacji substancji chemicznych emitowanych przez mumie. Komplementarną częścią analizy był udział panelu wyszkolonych ludzkich „wąchaczy”, którzy opisali swoje zapachowe wrażenia.

– Zapach zmumifikowanych ciał od lat spotyka się ze sporym zainteresowanie ekspertów i ogółu społeczeństwa, ale do tej pory nie przeprowadzono żadnych połączonych chemicznych i percepcyjnych badań naukowych – mówi prof. Matija Strlič. W jego ocenie najnowsza analiza pomoże ekspertom lepiej zaplanować konserwację i poznać starożytne materiały do balsamowania.

Mumie jak perfumy. Chociaż nie zawsze

We wnioskach z badania naukowcy piszą, że nowo pozyskanie dane dostarczają wskazówek na temat materiałów używanych do mumifikacji oraz ewolucji praktyk i składników, a także ujawniają szczegóły dotyczące późniejszej konserwacji szczątków w muzeach. Eksperci wąchający zmumifikowane ciała w następujący sposób określili ich zapach:

• 78 % – drzewny,
• 67 % – pikantny,
• 56 % – słodki,
• 33 % – kadzidlany,
• 33 % – nieświeży, zjełczały.

Oznacza to, że mumie pachną najczęściej przyjemnie. Nie znaleziono korelacji między rodzajem zapachu, a okresem wykonania mumii. Na przykład zarówno mumie z okresu Nowego Państwa, jak i z Okresu Późnego wyróżniały się silnymi nutami „słodkimi” i „ziołowymi”. Egzemplarze pachnące nieświeżo zdarzały się wśród mumii z różnych czasów. Na obecny zapach mumii wpłynęło wiele czynników, na przykład sposób ich przechowywania czy konserwacji. Wygląda na to, że każdy przypadek należy traktować indywidualnie i trudno jest o szersze uogólnienia.

Co ciekawe, na części mumii wykryto ślady zastosowania pestycydów, jednak w dokumentacji dotyczącej ich konserwacji nigdy nie wspomniano o zastosowaniu takich środków. Być może tego typu substancje zastosowano wiele dekad temu. Miało to na celu zabezpieczenie mumii przed szkodnikami.

Źródło: Journal of the American Chemical Society

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.