Zdumiewające odkrycie z Wysp Kanaryjskich. Badacze tłumaczą, jak starożytne nasiona przetrwały ponad 1800 lat

Soczewica od wieków pozostaje związana z dziejami Wysp Kanaryjskich. Stanowi popularny produkt spożywczy nie tylko na samym archipelagu, lecz także w kontynentalnej części Hiszpanii. Nowe badania, przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Linköping oraz Uniwersytetu w Las Palmas (Gran Canaria), rzucają nowe światło na kanaryjską historię tej strączkowej rośliny. Prace z wykorzystaniem analizy DNA dowodzą m.in., że soczewica trafiła na Kanary ponad 1800 lat temu.

Soczewica ze starożytnych silosów – skąd naukowcy pobrali próbki DNA?

Aby przeanalizować kod genetyczny starożytnych roślin strączkowych, naukowcy musieli sięgnąć do miejsc, w których soczewica była magazynowana ponad tysiąc lat temu. Silosy wykuwane w skałach wulkanicznych przez lata służyły mieszkańcom Wysp Kanaryjskich za naturalne spichlerze do przechowywania pożywienia. Odizolowanie skrytek od warunków klimatycznych panujących na wyspach sprawiło, że materiał genetyczny magazynowanych soczewic zachował się w bardzo dobrym stanie. Dodatkowo warunki wewnątrz skalnych silosów pozwoliły DNA roślin przetrwać aż do dziś.

Skąd na Kanary przypłynęła soczewica?

Międzynarodowy zespół naukowców porównał kod genetyczny odzyskanej kanaryjskiej soczewicy z tą uprawianą w Hiszpanii oraz Maroku. Zestawienie obu odmian ukazało cechy wspólne, co oznacza, że wiele gatunków rośliny strączkowej z Kanarów wywodzi się od nasion przyniesionych przez rdzennych osadników z Afryki Północnej. Oznacza to, że soczewica trafiła na archipelag około 200 roku n.e., a nie - jak wcześniej zakładano - dopiero w XIV wieku wraz z pierwszą europejską kolonizacją.

Adaptacyjne zdolności rośliny

Mamy więc do czynienia z gatunkiem rośliny, który od ponad tysiąca lat jest uprawiany na archipelagu Wysp Kanaryjskich. Mimo zmian klimatycznych oraz tych wywołanych europejską kolonizacją wysp, roślina przetrwała do dziś i nadal stanowi niezwykle istotny element hiszpańskiej diety. Biolożka genetyczna prof. Jenny Hagenblad z Uniwersytetu w Linköping w następujący sposób opisuje losy tej strączkowej rośliny: „Ten sam typ soczewicy był uprawiany na Wyspach Kanaryjskich przez niemal 2 000 lat. To interesujące, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że ludność rdzenna została znacznie zdziesiątkowana, gdy Europejczycy przejęli wyspy. Jednak nowi osadnicy najwyraźniej przyjęli uprawy rdzennych mieszkańców i kontynuowali ich uprawianie”.

Badaczka zaznacza, że źródeł sukcesu przetrwania soczewicy można szukać w dwóch zjawiskach. Pierwszym jest niesamowita zdolność rośliny do adaptacji do lokalnego środowiska. Na Wyspach Kanaryjskich przez większą część roku występują wysokie temperatury, a gleba narażona jest na duże nasłonecznienie oraz intensywne, ciepłe wiatry - pasaty - które mogą doprowadzić do wysuszenia upraw. Mimo niekorzystnych warunków soczewica potrafiła się do klimatu dostosować i przetrwać ponad tysiąc osiemset lat. Odporność tej rośliny strączkowej może być bardzo cenna w kontekście panujących zmian klimatycznych.

Wiedza o soczewicy przekazywana z pokolenia na pokolenie

Drugim powodem, dla którego soczewica przetrwała tyle lat na Wyspach Kanaryjskich, jest przekazywanie praktyk uprawy tej rośliny pomiędzy pokoleniami. Według naukowców to kanaryjskie kobiety gromadziły informacje dotyczące opieki nad soczewicą. Wraz z kolonizacją wiele mieszkanek archipelagu zaczęło wychodzić za mąż za europejskich osadników, co pozwoliło zachować i przekazywać dalej tradycje związane z tą rośliną strączkową. Mimo drastycznego zmniejszenia populacji wysp, znajomość sposobów uprawy soczewicy na Kanarach przetrwała, a stosowane metody są przekazywane aż do dziś.

Przyszłość badań opartych na analizie DNA

Projekt realizowany przez naukowców z Hiszpanii i Szwecji jest pierwszym, który wykorzystuje analizę archeologiczną starożytnego DNA w badaniach nad roślinami strączkowymi. Postępujące zmiany klimatyczne sprawiają, że wiele lokalnych gatunków roślin zmierza w kierunku wyginięcia. Analiza starożytnego DNA pozwala odtworzyć historię upraw i zidentyfikować utracone cechy roślin, które mogą zostać wykorzystane w tworzeniu nowych odmian, co pozwoli na tworzenie roślin mogących zaadoptować się do zmiennych warunków klimatu.

Źródło: Science Daily

Nasz autor

Olaf Kardaszewski

Absolwent Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych na Uniwersytecie Warszawskim. Obecnie student magisterskiego kierunku Studiów Miejskich na tej samej uczelni. Interesuje się społecznymi i kulturowymi aspektami zmieniającego się świata, o czym chętnie pisze w swoich pracach. Współprowadzący projekt „Podziemna Warszawa” w National Geographic Polska. Uwielbia podróże, w trakcie których zawsze stara się obejrzeć mecz lokalnej drużyny piłkarskiej.