Czy twój pies mógłby piec mięso? Wymarły pies rożnowy był w tym ekspertem
Czy wyobrażałeś sobie, że twój pies mógłby biegać w kole jak chomik, aby ułatwiać pieczenie? Taką funkcję spełniał pies rożnowy – jeden z wielu czworonogów, których już dziś nie spotkamy. Odkryj tajemnice psa rożnowego i innych wymarłych ras.

Spis treści:
- Pies rożnowy był kuchennym pomocnikiem
- Czy pies rożnowy pomagał w polskich gospodarstwach?
- Wymarłe rasy psów
- Dlaczego rasy psów wymierają?
„Pies to najlepszy przyjaciel człowieka” – tak mówi jedno z najbardziej znanych powiedzeń o naszych czworonogach. I gdyby przyjrzeć się współczesnym relacjom między ludźmi, a ich pupilami, to rzeczywiście coś w tym jest. Bardzo często osoby, które decydują się na kupno lub adopcję psa, tworzą z nim głęboką więź. Nie jest to jednak tzw. wymysł naszych czasów (może z wyjątkiem ubierania psów w ubranka na zimę czy pozwalanie im spać w łóżkach). W końcu psy towarzyszą nam od tysięcy lat. W tym czasie pełniły różnorodne funkcje. Od ochrony i polowań, po towarzystwo i pomoc w codziennych obowiązkach.
Historia czworonogów to także opowieść o rasach psów, których już nie ma. Jedną z najbardziej interesujących wymarłych ras jest pies rożnowy, znany również jako „turnspit dog”. Przez wieki miał on bardzo specyficzne zadanie, a mianowicie obracał rożen w kuchni. Dlaczego niektóre rasy psów przetrwały, a inne odeszły w zapomnienie? Przyjrzyjmy się bliżej psiej historii.
Pies rożnowy był kuchennym pomocnikiem
Pies rożnowy miał jedno konkretne zadanie. Biegając w kole podobnym do kołowrotka, wprawiał w ruch rożen nad ogniem. Swego czasu te niewielkie, muskularne psy były niemal nieodzownym elementem kuchni w Anglii. Wykorzystywano je od ok. XVI aż do XIX wieku.
Dzięki specyficznej budowie – krótkim łapom, silnym mięśniom i długiemu tułowiowi – pies rożnowy doskonale nadawał się do tej pracy. Był na tyle mały, by zmieścić się w kole, a przy tym wystarczająco wytrzymały, by godzinami biegać, wprawiając rożen w ruch. Mówi się, że w XVII-wiecznej Anglii określenie „pies rożnowy” było powszechnie znane, a każdy szanujący się dom z kuchnią wyposażoną w rożen posiadał co najmniej jednego takiego czworonoga.
Co ciekawe, psy rożnowe często pracowały w parach. Kiedy jeden zmęczył się biegiem, zmieniał go drugi. Z czasem jednak wynalezienie maszyn parowych i rozwój technologii kuchennych sprawił, że zapotrzebowanie na tego typu pracę zanikło. Wraz z zanikiem funkcji psa rożnowego, rasa ta stopniowo wymarła.

Jednym z niewielu materialnych dowodów są zachowane szkielety i wypchane okazy psów rożnowych. Najbardziej znanym miejscem, gdzie można zobaczyć wypchanego psa rożnowego, jest Muzeum w Abergavenny w Walii. Znajduje się tam wypchany okaz psa rożnowego. To jedna z głównych atrakcji muzeum. Przy wielu swoich wielu zaletach rasa ta była niestety mało urodziwa, co również mogło przyczynić się do tego, że po zmianach technologicznych w kuchni nie zostały psami towarzyszącymi.
Czy pies rożnowy pomagał w polskich gospodarstwach?
Historycy nie mają jednoznacznych dowodów na obecność psów rożnowych w Polsce. Warto jednak zauważyć, że podobne zadania mogły być wykonywane przez inne małe, energiczne psy użytkowe. W różnych regionach Europy istniały lokalne rasy psów, które pełniły funkcje pomocników w kuchni, choć nie były specjalnie hodowane do obracania rożnów. Przykładowo, w niektórych częściach Europy Środkowej popularne były małe psy myśliwskie i towarzyszące, które dzięki swojej zwinności i wytrzymałości mogły potencjalnie wykonywać podobne zadania.
Wymarłe rasy psów
Na przestrzeni wieków wiele znanych nam dziś ras psów zniknęło w wyniku zmian technologicznych, kulturowych lub środowiskowych. Oto niektóre z nich:
- Hare Indian Dog – pies znany z Ameryki Północnej, wykorzystywany przez rdzennych mieszkańców Kanady do polowania na zające. Rasa wymarła w XIX wieku, kiedy psy europejskie zaczęły krzyżować się z rodzimymi czworonogami.
- Talbot Hound – przodek współczesnych psów gończych, popularny w średniowiecznej Anglii. Był ceniony za swoje doskonałe zdolności tropiące, ale wyginął w XVII wieku, prawdopodobnie z powodu niekontrolowanego krzyżowania z innymi rasami.
- Alpine Mastiff – olbrzymia rasa, uważana za przodka współczesnego bernardyna. Te psy były wykorzystywane w Alpach do ratowania ludzi zasypanych lawinami, jednak z czasem wymarły na skutek zmian w hodowli.
- Blue Paul Terrier – rasa pochodząca ze Szkocji, ceniona przez marynarzy i wykorzystywana w walkach psów. Jej wyginięcie przypisuje się surowym zakazom organizacji walk zwierząt w XIX wieku.
- Molossus – starożytna rasa psów bojowych pochodząca z regionu Epiru, używana przez Rzymian jako psy wojenne i strażnicze. Molossusy były przodkami wielu współczesnych ras mastifów. Wymarły wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego, kiedy ich rola militarna i użytkowa zaczęła zanikać.
- Cordoba Fighting Dog – pochodząca z Argentyny rasa stworzona specjalnie do walk psów. Były to niezwykle agresywne i wytrzymałe czworonogi, które jednak nie mogły być efektywnie hodowane z powodu problemów z rozrodem i braku możliwości współpracy z człowiekiem. Rasa wyginęła w XX wieku, a jej geny przyczyniły się do powstania współczesnego Dogo Argentino.
Dlaczego rasy psów wymierają?
Wymieranie poszczególnych ras psów to skutek wielu czynników. Często były to rasy ściśle wyspecjalizowane, których użyteczność malała wraz z postępem technologicznym. Innym powodem była niekontrolowana hodowla i mieszanie ras. Wiele wymarłych psów nie było chronionych przez rejestry hodowlane, co sprawiało, że z czasem ich cechy unikatowe ulegały rozmyciu. W przypadku niektórych ras, takich jak Blue Paul Terrier, zmiany społeczne i prawne odegrały kluczową rolę w ich wyginięciu.
Historia psów rożnowych i innych wymarłych ras to nie tylko ciekawostka, ale także przypomnienie o odpowiedzialności hodowców i właścicieli wobec zwierząt. Obecnie, dzięki lepszemu zrozumieniu genetyki i prowadzeniu rejestrów hodowlanych, wiele ras jest chronionych przed wyginięciem. Warto jednak pamiętać, że nawet współczesne rasy, które dziś wydają się popularne, mogą kiedyś podzielić los psa rożnowego, jeśli nie zadbamy o ich przyszłość. Obecnie psom poświęca się znacznie więcej uwagi niż dawniej, co dotyczy nie tylko opieki, ale też licznych badań naukowych. Dzięki naukowcom dowiadujemy się np, które rasy psów są najmądrzejsze.
Źródło: National Geographic Polska