Tego ptaka zna każdy. Duże rozmiary ciała, białe upierzenie z czarnymi piórami na końcu skrzydeł, długie czerwone nogi i dziób. Bocian biały (Ciconia ciconia) ma charakterystyczny wygląd. Wystarczy zobaczyć go raz, by zapamiętać na całe życie. 

Ptaki te występują powszechnie w Europie. Jednak nie przebywają na Starym Kontynencie przez cały rok. W sierpniu zaczynają zbierać się w ogromne stada. Następnie większość udaje się w coroczną podróż aż do Afryki. Wiosną poświęcają kolejne kilkadziesiąt dni, by wrócić na europejskie lęgowiska. 

Bociany są znakomitymi nawigatorami. Jak właśnie odkryli naukowcy, doskonalą tę umiejętność przez całe życie. W młodości pozwalają sobie na eksplorację i eksperymenty. Jednak gdy dorosną, lecą do gniazda jak po sznurku.

Migracje bocianów

Migracje bocianów badał zespół pod kierunkiem Ellen Aikens z University of Wyoming. Między 2013 a 2020 rokiem Aikens wyszukiwała młode bociany, które przyszły na świat w Niemczech i Austrii. Ptaki były oznakowane zasilane bateriami słonecznymi nadajnikami GPS. Pozwoliło to dokładnie śledzić trasy ich wędrówek.

Ostatecznie naukowcy zarejestrowali 301 migracji 40 bocianów białych. Każdy z nich dotarł do Afryki, a następnie z niej wrócił przynajmniej dwa razy. Badaczy interesowało, jak trasy bocianów zmieniają się, w miarę jak ptaki stają się coraz starsze.

Skłonność do ryzyka i poszukiwań

Jak napisali naukowcy w pracy opublikowanej w czasopiśmie naukowym „PNAS” - często wydaje nam się, że podczas migracji bociany podejmują proste decyzje. W czasie lotu musi im zależeć na oszczędzaniu czasu i energii. 

Jednak zdaniem Aikens istnieje jeszcze jeden niedoceniony czynnik ważny dla bocianów. To informacja. Młodym bocianom zależy najwyraźniej na zdobyciu jak największej ilości danych o trasie przelotu. Pozwalają więc sobie na eksplorację nowych miejsc i wypróbowywanie nowych dróg. Poświęcają na to więcej czasu niż dorosłe bociany.

– Młode bociany zbierają informacje, by lepiej poznać środowisko – wyjaśnia „New Scientistowi” Aikens. – Jeszcze się nie rozmnażają. A więc nie odczuwają presji, by jak najszybciej dotrzeć do lęgowisk i miejsc, gdzie budują gniazda – dodaje badaczka.

Najkrótsza droga do celu

Z wiekiem bociany nabierają doświadczenia. Trasy ich wędrówek stają się coraz mniej zagmatwane i wiodą prosto do celu. Bociany szybciej docierają też na miejsce. Wiedzą już, że opłaca się jak najwcześniej być w gnieździe.

– Stopniowo udoskonalają swoje trasy, tak aby wiodły najkrótszą drogą do celu. Odbywa się to jednak kosztem większego zużycia energii – mówi Aikens. Jej zdaniem bociany decydują się na to, ponieważ po osiągnięciu dojrzałości muszą konkurować z innymi o wysokiej jakości miejsca do gniazdowania. Spieszą się więc, aby móc skutecznie się rozmnażać.

– Bociany uczą się w taki sam sposób, w jaki my się uczymy – dodaje badaczka. – Naprawdę powinniśmy bardziej doceniać ich inteligencję. Oraz to, że umieją pomyślnie kończyć swoje podróże i że przez wiele lat robią to coraz lepiej.

Co potrafią bociany?

Bociany są wyjątkowymi podróżnikami jeszcze z kilku powodów. Podczas lotu sprytnie oszczędzają energię, korzystając z prądów wznoszących. Potrafią znaleźć obszar cieplejszego, unoszącego się powietrza, które wynosi je nawet na kilka kilometrów. Dzięki temu nie męczą się, by zyskać wysokość.

Podczas corocznych migracji bociany nauczyły się omijać Morze Śródziemne. Lecą cały czas nad lądem albo wybrzeżami. Dlaczego? Ponieważ nad dużym akwenami nie tworzą się prądy wznoszące. Bociany opracowały więc taką trasę, która przez cały czas pozwala im korzystać z konwekcji termicznej.

Co ciekawe, na początku tego wieku aż co czwarty bocian biały żył w Polsce. Później liczba gniazdujących u nas par nieco się zmniejszyła.


Źródło: New Scientist, PNAS, bocian.org.pl.