Menopauza, nazywana też przez naukowców fazą poreprodukcyjną, to ewolucyjna zagadka. Do tej pory badaczom nie udało się jednogłośnie ustalić, skąd się wzięła i dlaczego. Według przewodnich teorii cecha ta miała wyewoluować po to, żeby starsze samice mogły pomóc w wychowywaniu potomstwa młodszych osobników.

Nowa populacja genetyczna orek

Według badań opublikowanych na łamach czasopisma naukowego „Ecology and Evolution”, istnieją genetyczne dowody na to, że menopauzę przechodzi również unikalna populacja orek (Bigg's) zamieszkująca wybrzeża stanu Waszyngton i Kolumbii Brytyjskiej. Wcześniej naukowcy uważali, że w przypadku tych mierzących nawet 8 m długości zwierząt wystąpienie fazy poreprodukcyjnej jest mało prawdopodobne. Dodajmy, że orki są jednym z najbardziej zróżnicowanych gatunków zwierząt – żyją we wszystkich siedmiu oceanach. Dzielą się na wiele populacji genetycznych, które różnią się, chociażby dietą czy miejscem występowania.

Mia Nelson, główna autorka badania, mówi, że znane jej orki żyją w stałych strukturach społecznych składających się z matek, potomstwa i dalekich krewnych. Osobniki bardzo rzadko opuszczają swoją grupę i nawet kiedy nie mają już zdolności rozrodczych, mogą dalej brać czynny udział w rodzicielstwie swoich wnuków. Badane orki Bigg's żyją jednak w znacznie mniejszych stadach (matka i potomstwo), dlatego w ich przypadku trudno zastosować teorię o babciach.

Menopauza u ssaków

Aby potwierdzić, że orki Bigg's rzeczywiście przechodzą menopauzę, Nielsen i jej współpracownicy, przeanalizowali dane zebrane od nich i ich kuzynów z innej populacji genetycznej w ciągu 40 lat. Informacje uwzględniały daty urodzenia i śmierci poszczególnych wielorybów, a także harmonogram okresów rozrodczych. Jak się okazało, wiele je łączy, w tym m.in. upodobanie do podobnych siedlisk. Poza strukturą społeczną różni je też dieta. Orki rezydenci z Ameryki Północnej żywią się wyłącznie rybami, a populacja Brigg's zjada też inne ssaki, przykładowo foki. Obie przestają rodzić po 30. roku życia, ale dożywają od 60 do nawet 80 lat.

Odkrycie zaskoczyło naukowców. Zespół przewidywał, że nawet jeśli orki Bigg's przechodzą menopauzę, to dochodzi do niej później. Badacze skłaniają się ku hipotezie, że odpowiedzialnym za to podobieństwo między populacjami musi być ich wspólny starożytny przodek.

Co z korzyściami ewolucyjnymi menopauzy u orek? Naukowcy wyjaśniają, że starsze samice pełnią później rolę przewodników, pokazując stadu najlepsze miejsca do polowań. Orki po menopauzie nie muszą też walczyć z innymi członkiniami grupy o partnerów, co reguluje relacje w grupie.

Nielsen planuje przeprowadzić kolejne obserwacje za pomocą dronów, które pomogą jej jeszcze lepiej zrozumieć relacje między waleniami.