Na Ziemi występuje wiele fascynujących obszarów roślinnych. Sawanna i stepy charakteryzują się przede wszystkim formacjami trawiastymi, tundra jest natomiast zdominowana przez mchy i porosty. A tajga? To zupełnie inny obszar, bo o ile wymienione wcześniej są miejscami bezleśnymi, to stwierdzenie, że tajga to właściwie jeden wielki las, w żadnym wypadku nie będzie nadużyciem.

Co to jest tajga?

Tajga, czyli las borealny, to obszar roślinny występujący w północnej części kontynentu północnoamerykańskiego (w Kanadzie i na Alasce), północnej części Europy (na obszarze Półwyspu Skandynawskiego, w Karelii i na północno-wschodnim obszarze Niziny Wschodnioeuropejskiej) oraz północnej części Azji (na terenie obejmującym Syberię, Sachalin, Kamczatkę i Hokkaido). 

Warto podkreślić, że termin "tajga" często jest stosowany wyłącznie w odniesieniu do północnych lasów Eurazji, które porastają obszar o długości 9 tys. km, rozciągający się od Oceanu Spokojnego po Półwysep Skandynawski. W odniesieniu do obszarów Ameryki Północnej, często stosowane jest określenie "las borealny iglasty", jednak należy wyraźnie podkreślić, że większość nauka nie różnicuje tych dwóch obszarów.

W rejonie Eurazji, wyróżnia się dwa rodzaje tajgi:

  • tajga ciemna - dominują tam wysoko rosnące drzewa,
  • tajga jasna - przeważa niższy i rzadziej rosnący drzewostan.

W części północnej, tajga graniczy z lasotundrą - stanem przejściowym oddzielającym ten obszar od tundry właściwej. Na południu przechodzi w lasy liściaste strefy umiarkowanej, za którymi rozciągają się stepy. 

Dla tajgi charakterystyczne są dwie pory roku - zima i lato. Pod tym względem, obszar ten wyraźnie zbliża się do tundry, gdzie zimy są mroźne i długie, a okres letni - krótki i umiarkowanie ciepły. 

Roślinność tajgi

Krajobraz tajgi jest malowany przez niemające końca lasy. Lwią część drzewostanu tajgi Eurazji stanowią gatunki iglaste, wykazujące znaczną odporność na wpływ niskiej temperatury. Drzewa liściaste stanowią mniejszość i występują przede wszystkim na obszarach przybrzeżnych rzek, terenach bagiennych i popożarowych. Można je spotkać także w strefie przymorskiej, gdzie panuje wyraźnie łagodniejszy klimat. Gatunki charakterystyczne dla tajgi Eurazji to:

  • sosny,
  • limby,
  • jodły syberyjskie,
  • świerki,
  • modrzewie.

Wśród gatunków liściastych dominują drzewa drobnolistne:

  • buki,
  • osiki,
  • olsze,
  • brzozy,
  • klony,
  • jarzęby.

Tajga Ameryki Północnej charakteryzuje się nieco bogatszą szatą roślinną. Na północy przeważają drzewa iglaste, ale w jej środkowej części można zaobserwować wyraźny wzrost udziału gatunków liściastych. W części południowej dominują lasy mieszane. 

Drzewostan tajgi tworzy gęste i zwarte lasy. Luźniejsze formacje należą do mniejszości. 

Zwierzęta tajgi

Krótkie lato sprawiło, że zwierzęta zamieszkujące tajgę musiały wykształcić odporność na mróz i przystosować się do krótkiego okresu rozrodczego. Tamtejsza fauna jest zdominowana przez bezkręgowce, głównie muchówki i moskity. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że to niesprzyjające środowisko zamieszkuje też wiele gatunków ssaków. Najbardziej charakterystyczni przedstawiciele tego rzędu to:

  • renifery,
  • jelenie,
  • łosie,
  • jaki,
  • borsuki, 
  • rosomaki,
  • wiewiórki,
  • łasice,
  • kuny,
  • norki, 
  • lisy,
  • wilki,
  • rysie,
  • tygrysy syberyjskie.

Co istotne, fauna tajgi euroazjatyckiej i amerykańskiej jest dość zbliżona. Wynika to z faktu, że w trakcie trwania epoki lodowcowej, Amerykę Północną i Azję łączył przesmyk lądowy, więc poszczególne gatunki mogły swobodnie wędrować i zasiedlać nowe tereny.

Tajga jest też domem dla wielu ptaków. Charakterystyczni przedstawiciele tego rzędu to:

  • krogulce,
  • głuszce,
  • sowy ziemne,
  • jastrzębie,
  • jemiołuszki,
  • sikory.

Tajga latem

W trakcie krótkiego lata, temperatura powietrza w tajdze dochodzi do wartości 10-20 stopni Celsjusza. Dochodzi wówczas do roztopu wierzchniej warstwy wiecznej zmarzliny (rozmarza do głębokości 1 m), a w lasach tworzą się tereny bagienne. To sprzyja rozwojowi owadów, zwłaszcza komarów, których wielkie roje opanowują tajgę w okresie letnim.

Tajga zimą

Zima w tajdze może trwać dłużej niż 7 miesięcy. Temperatura powietrza spada wówczas do -50 stopni Celsjusza, za co odpowiadają masy arktycznego powietrza, napływające od strony bieguna północnego. Charakterystyczne dla tej pory roku są też obfite opady śniegu, silne wichury i zamiecie śnieżne.

Ciekawostki o tajdze

Tajga to inaczej las borealny. Ta nazwa wywodzi się od Boreasa - greckiego boga północnego wiatru.

Rosyjska tajga pokrywa ok. 25 proc. powierzchni wszystkich lasów na naszej planecie.

W obszarze tajgi nie żyje zbyt wiele dużych drapieżników, ale jeden z nich - tygrys syberyjski - dzierży tytuł największego kota świata.

Naukowcy są zdania, że pod wpływem postępującego ocieplenia klimatu, tajga może zmienić się w lasy umiarkowane.

Zmiany klimatyczne nie są jedynym zagrożeniem dla tajgi. Także działalność człowieka wprowadza istotne zmiany w tym niezwykłym ekosystemie. Ponad 30 proc. lasów borealnych przeznaczono na wyrąb i eksploatację gospodarczą. 

30 czerwca 1908 roku na obszarze syberyjskiej tajgi doszło do tajemniczej eksplozji. Potężny wybuch, o sile 50 megaton, powalił ok. 80 mln drzew na powierzchni 2 tys. km kw. i wywołał pożar na jeszcze większym obszarze. Fala uderzeniowa okrążyła ziemię dwukrotnie i w wielu europejskich miastach wywołała zjawisko białej nocy. Istnieje wiele hipotez na temat tego zdarzenia, które określa się mianem Katastrofy Tunguskiej. Najnowsze ustalenia naukowców wskazują, że eksplozję wywołała lodowa kometa lub żelazna planetoida, która poruszając się z prędkością 20 km/s "zahaczyła" o ziemską atmosferę.