Dotychczas uważano, że pochówek i upamiętnienie zmarłych były jednym z elementów kultury, który określał tak zwane człowieczeństwo i rozwój pierwszych ludzi. Badacze sądzili, że bliskich zaczęli grzebać neandertalczycy i Homo sapiens, którzy śmierć zaczęli postrzegać w sposób metafizyczny.
Kiedy człowiek zaczął grzebać zmarłych?
Nie wiadomo jednak dokładnie, kiedy po raz pierwszy ludzie pochowali zmarłe ciała. Najstarszy znany pochówek pochodzi sprzed ponad 130 000 lat. Naukowcy są zgodni co do faktu, że oprócz ochrony przed rozkładem, jest to jedna z najwcześniejszych form praktyk religijnych. I wskazuje okres, kiedy człowiek zaczął zastanawiać się nad tym, co czeka go po śmierci.
Najnowsze badania sugerują, że pewien gatunek człowieka mógł praktykować pochówki aż o 100 tysięcy lat wcześniej, niż Homo sapiens. Badania, które są finansowane przez Towarzystwo National Geographic wykazały, że Homo naledi, tajemniczy krewny człowieka rozumnego, praktykował chowanie najbliższych w grobach.
To wymarły gatunek hominida, który odkryto w 2013 roku w systemie jaskiń Rising Star w Południowej Afryce. Archeolodzy odnaleźli od tego czasu ponad 1550 kości, które należały do co najmniej 15 osobników. Homo naledi mierzył około 150 centymetrów wzrostu i ważył mniej niż 50 kg. Jego mózg był wielkości pomarańczy, a więc był ok. 3 raz mniejszy od mózgu współczesnego człowieka. Badania wykazały również, że kości palców Homo naledi były zakrzywione, co sugeruje, że potrafił on używać prostych narzędzi oraz wspinać się po drzewach.
Pochówki Homo naledi starsze nawet o 100 tys. lat
Analiza skamieniałości wykazała, że hominidy z afrykańskiej jaskini mogły żyć 250 lub 300 tysięcy lat temu. Odkrycie gatunku było niezwykle istotne w kontekście badań nad ewolucją człowieka, ponieważ wykazało dużą różnorodność gatunków Homo w Afryce. Większą, niż wcześniej sądzono.
Naukowcy już od wielu lat sugerowali, że Homo naledi mogli celowo grzebać swoich zmarłych. Zaledwie dwa lata temu archeolodzy odnaleźli czaszkę dziecka należącego do tego gatunku. Datowanie wykazało, że pochodziła sprzed 250 tys. lat. Wykopaliska prowadził prof. Lee Berger, który odpowiadał za pierwsze znaleziska w jaskiniach Rising Star. Kości młodego Homo naledi odnaleziono w bardzo ciasnej, trudno dostępnej przestrzeni. Badacze stwierdzili wówczas, że odkrycie sugeruje, iż dziecko prawdopodobnie zostało celowo pochowane.
To jednak nie pierwszy raz, gdy zespół z afrykańskiej jaskini zasugerował taką możliwość. W 2017 roku na łamach czasopisma naukowego „eLife” prof. Lee Berger po raz pierwszy stwierdził, że grota w rzeczywistości mogła być dużym miejscem pochówku.
Wymarły gatunek człowieka stworzył specjalną przestrzeń rytualną
Na początku czerwca 2023 roku autorzy odkrycia Homo naledi wzięli udział w konferencji naukowej, podczas której wrócili do tematu rytuału pogrzebowego praczłowieka. Na poparcie swojej tezy przedstawili wyniki trzech nowych badań, które 5 czerwca zostały opublikowane ogólnodostępnym repozytorium preprintów dla nauk biologicznych bioRxiv. Zespół twierdzi, że dysponuje niezwykle wiarygodnymi dowodami. Jednak te doniesienia nie zostały jeszcze zrecenzowane.
Naukowcy przekonują, że w systemie jaskiń odnaleźli dwa owalne doły, które zostały wykopane w jednej z komór. W środku znajdowały się szczątki hominidów, które pokryte były osadem. Obok jednego osobnika znajdował się przedmiot, który przypominał kamienny artefakt.
Ryciny znalezione w jaskiniach Rising Star / fot. Lee Berger
Co więcej, na niektórych ścianach znajdowały się ryciny układające się w różne kształty geometryczne, które najprawdopodobniej zostały stworzone ręką człowieka. Symbole są datowane na okres od 241 do 335 tysięcy lat p.n.e. Autorzy przypominają, że podobne symbole znaleziono w innych jaskiniach i zostały wyrzeźbione przez wczesnych Homo sapiens ok 80 tys. lat temu. Uważano, że był to swoisty sposób zapisywania i przekazywania informacji.
Prof. Berger uważa, że ryciny mogły być właśnie oznaczeniem poszczególnych grobowców. – Bezpośrednio pod tymi rysunkami znajdują się pochówki tego gatunku – stwierdził paleoantropolog. To sugeruje, że mogła być to przestrzeń kulturowa i rytualna dla Homo naledi.
Źródła: National Geographic, eLife.
